یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی و جسمی فرزند، تغذیه و بهداشت است تا سلامتی و صلابت روح او را تا پایان عمر تضمین کند. لذا نیازهای جسمی کودک بسیار مورد توجه حضرت فاطمه علیها السلام بود.
برترين مادر، بهترين فرزندان / مرضیه بيدل
دامان پر مهر مادری
حضرت فاطمه علیها السلام که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا
صلی الله علیه و آله و سلم سیراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بود در بذل عاطفهي مادری به فرزندان بهترین الگو بود. سلمان میگوید: «روزی فاطمه زهرا علیها السلام را دیدم که مشغول آسیابکردن بود و در اين هنگام فرزندش حسینعلیه السلام گریه می کرد. عرضکردم: برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام کنم؟ ایشان فرمود: من به آرام کردن فرزندم اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید». (انصاری، 1372، ص 35)
نشاط و سلامتي كودك
یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی و جسمی فرزند، تغذیه و بهداشت است تا سلامتی و صلابت روح او را تا پایان عمر تضمین کند. لذا نیازهای جسمی کودک بسیار مورد توجه حضرت فاطمه علیها السلام بود.
بارها در تاریخ خوانده ایم که گاه، حضرت فاطمه علیها السلام شکم فرزندان خود را به قیمت گرسنگی خود سیر می کرد. حتی زمانی که مسلمانان به علت کمبود آب، سخت در مضیقه بودند، ایشان حسن و حسین علیهم السلام را نزد پیامبر
صلی الله علیه و آله و سلم آوردند و اظهار داشتند که فرزندانشان به علت خردسالی تحمل تشنگی را ندارند. پیامبر
صلی الله علیه و آله و سلم وقتی نگرانی دخترش را به موقع و به جا دید، زبان مبارک خود را در دهان حسنین قرار داد تا با تر کردن دهان آنها، حضرت زهرا علیها السلام را از نگرانی درآورد.(انصاری، 1372، ص 35و36)
بازیهای کودکانه
یکی از شیوه های تربیتی حضرت زهرا توجه به تحرک و بازی کودکان بود. علی رغم محیط بی فرهنگ آن دوره، حضرت زهرا بر این مسأله تأکید داشتند. همبازی شدن رسول خدا
صلی الله علیه و آله و سلم با فرزندان دخترش بیانگر این نکتهی مهم است که بازی و تحرّک کودک، از لوازم تربیت صحیح محسوب میشود. حضرت علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام نیز به این مهم توجه داشتند و حتی خود حضرت زهرا علیها السلام از همان دوران کودکی همبازی فرزندانش می شد. ضمن اینکه توجه داشتند در بازی، نوع الفاظ و حرکات مادر سرمشق کودک قرار می گیرد. (انصاری، 1372، ص 37و38) این رفتار حضرت سبب ایجاد محیطی شاداب و بانشاط برای افراد خانواده میگشت.
لذت بخشش و احسان
جلوهای دیگر از نکات تربیتی حضرت فاطمه علیها السلام این بود که فرزندان خود را مستقیم در امر انفاق و بخشش مشارکتمیدادند تا علاوه بر چشاندن لذت بخشش، این عمل خداپسندانه را برای آنها ملکه کنند.
به عنوان نمونه در جریان برگرداندن دستبندهای نقره به پیامبر
صلی الله علیه و آله و سلم، حضرت زهرا علیها السلام با وجودی که میتوانستند مستقیماً این کار را انجام دهند، این کار را به حسنین واگذارکردند. (محمدی نیا، 1371، ص85)
ماجرا از اين قرار بود که پیامبر اسلام
صلی الله علیه و آله و سلم طبق سیرهی همیشگی بعد بازگشت از سفر به دیدار دخترشان رفتند و وقتی چشمشان به پردهي اتاق و دو دستنبند نقره در دستان حضرت زهرا علیها السلام افتاد، بدون اینکه چیزی بگویند با نگاهی بی سابقه به دختر، خانه حضرت زهرا علیها السلام را ترککردند. این پرده و دستبندهای نقره را حضرت علی علیه السلام از سهمیهی غنایم جنگی برای حضرت فاطمه علیها السلام خریداری فرموده بود. با این وجود حضرت زهرا علیها السلام آنها را به فرزندانش حسن و حسین علیهم السلام تحویلداد و به آنان گفت: «به پدرم سلام مرا برسانید و بگویید: بعد از رفتن شما در این خانه جز اینها چیز تازهای پیش نیامده، من آنها را در راه خدا احسان کردم... ». پیامبر خدا
صلی الله علیه و آله و سلم از پیغام دختر بسیار خوشحال شد. سپس از همان پرده شلوارهایی دوخته شده و به همراه نقره های دستبندها بین اصحاب صفه که مهاجرین بی بضاعت و بدون خانه و کاشانه بودند، تقسیم گردید. (بابازاده، 1385، ص138)
شوق بندگي در كودكان
یکی دیگر از مواردی که در پرورش کودکان بسیار مورد توجه حضرت زهرا علیها السلام بود، بُعد پرستش و گرایش فرزندان به انجام تکالیف عبادی و الهی بود. آن حضرت شوق بندگی و خضوع در برابر معبود را از همان کودکی در فرزندان خود تقویت نموده و مبنای تربیتشان این بود که فرزندان، بهترین کارها را عبادت خدا بدانند.
ایشان از کودکی، بچه ها را به انجام عبادت فرا می خواندند ولی در عین حال دقت داشتند كه طعم محبت و ارتباط با معبود را به آنان بچشانند تا انجام تکالیف برایشان رنج و مشقّتی نداشته باشد و با شوق به استقبال آن بروند. حضرت فاطمه علیها السلام حتی فرزندان خود را به شبزندهداری عادتمی دادند و حتماً توان آنها را در نظر می گرفتند. به عنوان نمونه حضرت در شب23 ماه مبارک رمضان، کودکان خود را به بیداری وادار می کرد. ایشان در روز بچهها را می خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان میداد تا موقعیت بهتری از نظر جسمی و روحی برای شب زندهداری داشته باشند. ایشان بسیار در کارش جدی بود و می فرمود: «محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند». (انصاری، 1372، ص43)
منابع
1. انصاری، عذرا، جلوههای رفتاری حضرت زهرا علیها السلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1372.
2. بابازاده، علی اکبر، تحلیل سیرهی فاطمه زهرا علیها السلام، قم، امام عصر، 1380.
3. بابازاده، علی اکبر، سیری در سیره حضرت زهرا علیها السلام، قم، مرکز نشر هاجر، 1385.
4. شفیعی مازندرانی، محمد، وظایف تربیتی خانواده از دیدگاه تربیت و روان شناسی اسلامی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1389.
5. محمدی نیا، اسد الله، آنچه باید یک زن بداند، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1371.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 28