دی ان ان evoq , دات نت نیوک ,dnn
پنجشنبه, 09 فروردین,1403

حجاب و تعاملات اجتماعی


حجاب و تعاملات اجتماعی

رعایت عفاف و پوشش اسلامی در تعاملات و ارتباطات اجتماعي، با تأکید بر سیرهی امام رضا (علیهالسّلام)

*دكتر اعظم رحمت آبادي

بروز اختلاف نظر، در انتخاب پوشش مناسب و رعایت حجاب در تعاملات اجتماعی به عوامل مختلفی بستگی دارد. که کمرنگ شدن دامنهی اعتقادات اسلامی و تغییرات اجتماعی وفرهنگی -متأثّر از برنامههای توسعه و الگوهای فرهنگی غرب- مهمترین این عوامل شمرده میشود، به طوریکه این عوامل بر هنجارهای پذیرفته شدهی اجتماعی اثر گذاشته وگاه باعث شده است که افراد با نوعی انفعال دربارهی نوع پوشش وحجاب خود روبهرو شوند.

دور شدن تدریجی از سیرهی معصومین، که به دنبال تهاجم فرهنگی و برداشتن حریمهای اخلاقی میان زن و مرد و تغییر در وضعیّت زنان روی داد، از مهمترین محورهایی است که باعث تغییرات چشمگیر در تعاملات اجتماعی شد. با ترویج کتابها و نشریات، فیلمها و سریالهایی که به تدریج روحیهی تساهل در امور اخلاقی، ترویج نسبیت گرایی در حوزهی اخلاق و روابط آزاد را در دستور کار خود قرار داده بودند، مظاهر ابتذال در پوشش و رفتار بیش از گذشته آشکار شد و رفته رفته فرض نسبتاً پر سر و صدای فردی بودن اخلاق، تأثیرات خود را بر اخلاق و تربیت، نظام آموزشی رسمی و خانواده نیز گذاشت؛ به طوری که به تدریج، حتّی در خانوادههای مذهبی، قبح بد پوششی از بین رفت. به طوری که بعضی از دخترانی که در خانوادههای مذهبی رشد یافته و یا دختران و زنانی که به نوعی علاقهمند بودند تا هنجارهای اسلامی را، که شارع در رابطه با نامحرم وضع کرده بود، به نوعی رعایت کنند، با دو سؤال جدّی رو به رو بودند:

1-    نظر اسلام در مورد تعاملات اجتماعی و ورود زن به اجتماع چیست؟

2-    برای این که در معرض برداشتهای نادرست در مورد نوع پوشش و حجاب قرار نگیریم چه باید بکنیم؟

با توجّه به اینکه پاسخ به این دو سؤال میتواند برای ما در نحوهی معاشرتهای اجتماعی و پذیرش باورهای مذهبی و هنجارهای اجتماعی و یا ردّ آن مؤثّر باشد، این پژوهش میکوشد به سؤالات فوق پاسخ گوید. ضرورت این پژوهش بیشتر از این جهت است که ما معتقدیم که اعتقادات، باورها و هنجارهای اجتماعی است که تعیین میکند، انسان چه بگوید و از گفتن چه چیزهایی اجتناب ورزد. چگونه باید بیندیشد و چگونه رفتار کند. چه اعمالی را انجام دهد و از انجام کدامها بپرهیزد. خصوصاً این‌که اخلاق، معنویت و سعادت مهمترین بعد زندگی افراد یک جامعه است و این ویژگیها در جامعه است که بروز پیدا میکند. از این رو، شناخت قوانین و دستورات اسلامی در زمینهی چگونگی ارتباط صحیح در تعاملات اجتماعی که حافظ منافع معنوی وکرامت انسانی باشد، اهمیّت مییابد.

حدود و ویژگیهای روابط اجتماعی زن از دیدگاه مام رضا (علیهالسّلام):

با وجود تأكيد فراوان بر حفظ پوشش و رعايت حريمها در اديان الهي، حضور زنان در اجتماع و شركت در فعاليّتهاي اجتماعي و مشاركتهاي سياسي و فرهنگي، نه تنها از سوي اسلام منع نشده، بلكه مورد تأييد اسلام وائمهی معصومين (علیهمالسّلام) قرار گرفته است. چنان كه در مناسبتهاي مختلف، زنان در عصر نبوي و حضرات معصومين در تعاملات وارتباطات اجتماعي شركت داشتهاند و از سوي آن بزرگواران منع يا بازداشتی براي جلوگيري از اين مشاركتها نبودهاست.

قران کریم، در تعبیری زیبا، نه تنها بر فعالیّتهای سیاسی زنان صحه گذاشته، بلکه تأکید کرده است که در این معاشرتها به معروف عمل کنید «وَعاشروهُنَّ بالمَعروف»؛ یعنی با صنف زن طوری عمل کنید که عقل و شرع آن را به رسمیّت میشناسد؛ چرا که ممکن است خیر فراوانی در این کار باشد و شما ندانید (جوادی آملی،ص394-395).

در عين حال، در سيرهی اجتماعي حضرت زهرا، حضرت زينب و فاطمه معصومه (علیهمالسّلام) ميبينيم که زن در همهی عرصههاي اجتماعي نميتواند دخالت داشته باشد؛ يا وقتي تحليل ميكنيم، ميبينيم كه حضور زن در موقعيّتهاي خاصي است كه در خيلي از اين موقعيّتها، ديگر مردها نميتوانند در آن حضور يابند. همان طور كه در خانواده مرد نميتواند جايگاه زن را اشغال كند، در هويت اجتماعي عرصههايي وجود دارد كه مخصوص زن است؛ چنان كه در مجلس يزيد امام سجاد (علیهالسّلام) سكوت ميكنند و زينب (سلاماللهعلیها) سخن میگوید. بنابراين گرچه زن ميتواند در جامعه حضور فعّال داشته باشد، امّا در اين روابط بايد هويّت اسلامي او مورد توجّه قرار گيرد (آيتالله علمالهدي، 25/2/91).

از آنجايي كه هدف از خلقت انسان، رسيدن به كمال بيان شده است؛ كه آن نيز در سايهی عبادت و پرستش و بندگي به دست ميآيد، صيانت از روح و نگهداري آن از آلودگيها و رذيلتها در هر نوع ارتباطی مورد تأكيد قرار گرفته است. از اين رو رعايت تقوا و خويشتن داري از گناه در رهنمودهای ائمه (علیهالسّلام) به عنوان كليد نجات از عذاب الهي و رسيدن به حيات طيبه، تأكيد شده است:

قال الرضا (علیه‏ السّلام): «عَن أَكْثَرُ مَا يُدْخِلُ الْجَنَّهَ قَالَ. تَقْوَى اللَّهِ...»؛ بيشتر به چه چيز مي‌توان وارد بهشت شد؟ فرمود: تقواي خدا (عيون اخبار الرضا (علیه‏السّلام)40/2). و در جایی دیگر امام رضا (علیه‏السّلام) می‏فرماید: «لَرَدُّ الْمُؤمِنِ حَراماً یَعْدِلُ عِنْدَ اللهِ سَبْعینَ حِجَّهً مَبْرُورَهً»؛ نپذیرفتن حرام توسط مؤمن، نزد خدا با هفتاد حج پذیرفته شده برابر است (مستدرک،279/11).          

بنابراين ائمهی معصومین هر گاه احتمال ميدادند که حتي ذرّهاي اين شخصيت بخشي و مصونيت سازي ممکن است به خطر افتد، واكنش نشان ميدادند. چنانكه زماني كه «جلودي» بعد از غارت مدينه به منزل موسي بن جعفر (علیهالسّلام) به قصد غارت نزديك شد، امام رضا (علیهالسّلام) كه صيانت از خانوادهی پدر و حفظ كرامت و پوشش زنان اهل حرم را به عنوان يك اولويّت مصونيت بخش ميديدند، با دادن اين قول كه خود تمام دارايي و زيورآلات زنان را در اختيار وي قرار میدهند، مانع حرمت شكني و از بين رفتن حريم زنان و كنار زدن پوشش آنان شدند.

در واقع امام رضا (علیهالسّلام) با اين اقدام در حفظ عفّت زناني كه سرپرستي آنها را بر عهده داشتند، كوشيدند. در تحليل اين موضوع ميتوان گفت در كنار اينكه زنان بايد خود براي حفظ عفّتشان تلاش كنند، بر عهدهی مردان و سرپرستان خانوار نيز اين وظيفه نهاده شده است كه نسبت به موقعيّتهايي كه ممكن است عفّت زنان جامعه و افراد تحت سرپرستی ايشان به خطر افتد، بيتفاوت يا منفعل نباشند. توجّه به این نکته اهمیّت دارد که بدانیم حتّی در مواردی ممکن است جامعه به اجبار، عفّت زن را به خطر اندازد، امّا تأثیرات سوء آن میتواند بر روان جامعه و زن تأثیرات نامطلوب خود را بگذارد. بنابراین در پیشگرفتن روشهایی که به نوعی جلوی اینگونه ناهنجاریها و هویت شکنی دینی را بگیرد، مهم است.

از سوي ديگر، در عين اينكه حضرات معصومين در احياي هويّت اسلامي ميكوشيدند، از فعّاليتهاي اجتماعي كه به شأن زن صدمه نميزند، حمايت ميكردند. چنانكه فاطمهی معصومه، خواهر گرانقدر امام رضا (علیهالسّلام)، در دوراني كه آن حضرت به عنوان پسر بزرگ موسي بن جعفر (علیهالسّلام) در مدينه حضور داشتند پاسخگوي علمي مراجعين بيت پدر بودند و به سؤالات و پرسشهاي آنان پاسخ علمي ميدادند (مهدی پور، ص49-51). با توجّه به اينكه فاطمهی معصومه زماني ميتوانستند مرجع علما و پرسشگران باشند كه خود از دانش، علم و فضل بهرهمند بودهباشند و قبل از اين موسي بن جعفر (علیهالسّلام) و برادر بزرگوارشان امام رضا (علیهالسّلام) زمينههاي علم آموزي، تفقّه علمي را براي ايشان فراهم ساخته بودند. میتوان گفت، معصومین نه تنها به حضور اجتماعی زنان توجّه داشتند، بلکه  طبق آیهی شریفهی قرآن، معاشرت به معروف را در این باره مورد توجّه قرار داده و زمینه‏های حضور فعّال و هویت بخش را برایش فراهم ساختهبودند.

 نكتهی ديگر، که نباید از آن غفلت کرد، این است که در اين تعاملات اجتماعي به هيچ وجه از دستورات اسلام درحفظ حجاب،  عفّت و حفظ حريم زن و مرد عدول نشده است و اين به خوبي مشخص ميسازد كه زنان با حفظ هويت اسلامي و رعایت حجاب ميتوانند نقشهاي اجتماعي و فعّالیتهایی را که هویت آنان را مخدوش نسازد، به خوبي عهدهدار شوند و اين تقيّد به دستورهای الهي و حفظ حجاب، مانع ارتباطات سالم اجتماعي نيست. و حتّي رعايت اينگونه دستورات آرامش بخش، مصونيت آفرين و آبرو دهنده است. از اين رو قرآن، پوشش را هديهاي الهي دانسته كه خدا به بشر لطف فرموده است كه مايهی زينت اوست (اعراف/26) و به زنان توصيه‏‏ی مؤكّد ميكند كه با رعايت حجاب، نه تنها بدن، بلكه زينتهاي خود را از چشم نامحرمان محفوظ دارند (نور/31)؛ چرا كه در سايهی اين پوشش است كه انسان به عفّت و حيا دست مييابد كه باعث آرامش او و مصونيتبخشی وي در تعاملات اجتماعي است و وقار و شأن وي را حفظ ميكند. در عين حال، قرآن كريم انذار ميدهد كه اين هديه در صورت گناه از انسان گرفته ميشود: «فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَهَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءَاتُهُمَا» و در اين صورت است كه زشتيهاي انسان نمايان ميگردد و چه بسا اين زشتيها ميتواند از بينرفتن وقار و حيا و شخصيت افراد باشد. با توجّه به اینکه حیا زمینهی پاکدامنی را فراهم میسازد (سَبب العفه الحَیاء، منتخب میزان الحکمه، ح1820) و مانع زشتکاری میشود «الحیاءُ یَصُد عَن الفعلِ القَبیح»؛ حیا آدمی را از کار زشت بازمیدارد (میزان الحکمه، ح1819)، لزوم توجّه به حفظ حیا در ارتباطات اجتماعی بیشتر مشخص میشود.

از سوي ديگر در ارتباطات اجتماعي، نگاه ميتواند زمينههاي لغزش دل را فراهم سازد و انسان را به پرتگاه گناه بكشاند. از اين رو در معارف اهل بيت (علیهالسّلام) بر حفظ نگاه از حرام تأكيد شده  و از نگاه به عنوان تيري از تيرهاي شيطان ياد شده است: «النَّظْرَهُ بَعْدَالنَّظْرَهِ تَزْرَعُ فِي الْقَلْبِ الشَّهْوَهَ وَ كَفي بِها لِصاحِبِها فِتْنَهً». و با توجّه تأثیرات نگاه آلوده بر روان آدمی از آن تعبیر به فتنه شده که چه بسا مدّت آن کوتاه ولی موجب خسارت و افسوس بسیار و طولانی است. «و عن الرضا (علیهالسّلام) لا تتبع النظره...» (وسائل الشیعه، 193/20). ارزش و اهمیت این موضوع از این بابت است که چشم دروازهی دل است. آنچه که از این دریچه وارد وجود شخص میشود، گاهی او را به سر منزل سعادت و گاه به ورطهی سقوط و ذلّت میکشاند. دل آنچه را که از طریق چشم میبیند و حس میکند مورد تحلیل قرار میدهد و زمینه را برای انفعال در برابر شرایط موجود و در پی آن حرکت برای کسب و تصرّف آن شرایط و اقناع آن فراهم مینماید (حمیده عامری، ص110)

 بر اين اساس، امام رضا (علیهالسّلام) ميفرمايند: «وَ حَرَّمَ النَظرَ اِلی شُعورِ النساءِ المَحجوباتِ بالازواجِ واِلی غَیرهُنَّ من النِساءِ»؛ خداوند نظر کردن به زنانی که در حوالهی نکاح شوهرانشان هستند را حرام کرده است (عیون اخبار الرضا196/2). امام علّت این امر را تحریک شهوت مردان میدانند و آن را عاملی برای فساد و دخول در عمل حرام و کارهای ناپسند و نامشروع میشمارند (همان). با توجّه به این که امام رضا (علیهالسّلام) فساد را به طور عام بیان کردهاند و آن را به عنوان عامل اصلی و مؤثّر در ورود به اعمال حرام دانستهاند، این تعبیر میتواند ابعاد مختلف ارتباط ناسالم اجتماعی را به تصویر بکشد که میتواند کیان خانواده و اجتماع را به مخاطره بیندازد و زمینههای سوء استفادهی جنسی وگسترش جرم را در جامعه فراهم سازد. در صورت گسترش این ناهنجاری، نه زن میتواند خود را مقیّد به خانواده و همسر و فرزندانش سازد و نه مرد. به طوری که کارشناسان معتقدند که عوارض شکستن حریمهای اخلاقی و بیتوجّهی به آن، به خصوص در حیطهی روابط جنسی و روابط زن و مرد در جامعه به خاطر اثر گذاری سریعی که در مناسبات اجتماعی دارد، آثار تخریبی اجتماعی زیادی به دنبال دارد و به شدّت نظامهای اجتماعی را مختل و بحرانهای عظیم اجتماعی ایجاد میکند و در نظم خانوادگی، در نسل، در طلاق، در تربیت بچّه، در خودکشی، در افسردگی روحی و در پایین آمدن راندمان اقتصادی و تولید و ارزش افزوده آثار تخریبی خود را میگذارد.

نکتهای که نباید از آن غفلت کرد این است که یک زن در روابط اجتماعی باید چگونه عمل کند که از آسیب نگاههای آلوده به دور باشد. یقیناً سخن امام رضا (علیهالسّلام) نمیتواند فقط رفتار و نگاه مردان را شامل شود، بلکه از زنان نیز میخواهد از تظاهر، خود نمایی، عشوه و ناز در برابر نامحرم دوری و از آزادی در روابط با مردان در محیطهای مختلط که بدون شک فرد را در معرض نگاههای نامحرم قرار میدهد، پرهیز کنند.

به تعبیر امام رضا (علیهالسّلام)، این نوع تظاهر زنان در برابر مردان و عدم رعایت پوشش مناسب و مقیّد نساختن نگاه به دیدن حلال، فساد و کارهای ناپسند را در سطح جامعه ترویج میدهد و باعث اعمال نامشروع میگردد و نسل را به فساد میکشاند. متأسفانه آثار و تبعات این فساد، ویرانگر و برای جامعه مخرب است و زدودن آثار منفی آن در جامعه گاهی اوقات محال است. و اگر خدای ناکرده به روابط نامشروع بیانجامد، آسیبهای عمیقی به جامعه وارد میسازد. به طوری که امام رضا (علیهالسّلام) آن را به عنوان بزرگترین و عظیمترین گناه شمرده اند:

 قال الرضا (علیهالسّلام): «اَعظم من القَتل اِثماً و اَقبح مِنه بَلاءً الزنا، لِاَنَّ القاتلَ لم یُفسد بضربِ المقتولِ غَیرهُ وَلا بَعده فِساداً والزانی قد اَفسدَ النسلِ اِلی یوم القیامَه و اَحلَّ المَحارم»؛ آنچه گناهش از قتل نزد من بيشتر و بلاى آن قبيحتر است زناست؛ براى اينكه قاتل با كشتن مقتول فسادى به غير كشتن او انجام نمیدهد و بعد از كشتن او ديگر فسادى بر آن نيست امّا زناکار نسل را تا روز قيامت فاسد و تباه و حرامهايى را حلال میكند (ارشادالقلوب، ص71/1).

لذا اسلام اصرار دارد که زن با حجاب در جامعه بیاید، نه به اینکه او را محدود سازند و خانه نشین کنند و جلوی ارتباط او را با جهان خارج بگیرند، بلکه برای آنکه در بطن جامعه باشد و با رعایت موازین اسلامی معلّم عاطفه، رقت، درمان، لطف، صفا، وفا و مانند آن شود و جلوی هیجانهای کاذب و افراطی جنسی را بدین صورت بگیرد.

روشهای حفظ پوشش اسلامی در جامعه:

چیزی که بسیاری از دختران ما را در عرصهی ارتباطات اجتماعی دچار مشکل میکند، این است که یا این آگاهی را ندارند و حدود حجاب را نمیشناسند و نمیدانند چگونه میتوانند هم حجاب و عفّت را حفظ کرد و هم در جامعه حاضر شد و یا اصلاً برداشتی نادرست و ناتمام از حجاب دارند، یا اینکه اگر با حدود آن آشنایند خود را به عنوان قاضی اعمال، افکار و احساسات خود و در عین حال مسئول نتایج آن نمیشناسند. از این رو علّت قرار گرفتن در جامعه و تعامل با افراد کم حجاب و بد حجاب رفته رفته از اعتقادات و باورهای خود، برای این که خوشآیند این افراد و یا کارفرمایان خود باشند، دست برمیدارند و رفتار خود را بر اساس ذوق و سلیقهی آنان تغییر میدهند.

در واقع ما به دختران نوجوان و جوانمان نیاموختهایم که در حفظ هویت اسلامی چگونه رفتار کند. زمانی که فرزند ما با دلایل و با کمک اهل خبره دریافت که حقیقت دین و شیوهی دینداری چیست و چگونه آن را پاس بدارد، نیز باید بداند که کسی  نمیتواند او را که بر اساس موازین دین عمل میکند، به سخره بگیرد و یا به او بگوید چرا چنین عمل میکنی؟ به او یاد ندادهایم که هر گاه کسی بخواهد او را به عمل یا فکر و یا حس کردن شیوههای خاص، چه به گفتار و چه رفتار، تشویق نماید، چون این افراد به عقایدش احترام نمیگذارند، تشخیص دهد که برای همنشینی و ارتباطات اجتماعی مناسب نیستند.

دختران ما باید بیاموزندکه مجبور نیستند، کاری کنند که همه از آنان خوششان بیاید و برای بهدست آوردن این رابطهی خوشایند در خدمت همهی کسانی قرار گیرند که در پیرامونشان هستند. در واقع اسلام از این نوع ارتباطات اجتماعی که باعث میشود فرد اصالت خود را فراموش کند، نهی میکند.

غیرممکن است بتوانیم در ارتباطات اجتماعی، محیط کار و غیره همیشه مورد پذیرش همهی اطرافیانمان باشیم؛ زیرا ممکن نیست همه در یک لحظه همان چیزی را دوست داشته باشند که ما بر اساس آموزههای دینی در حال انجام آن هستیم. اگر ما بخواهیم پیوسته مقبول دیگران باشیم و دیگران ما را به خاطر ظاهرمان ویا نوع لباس و یا سبک پوشش  دوست داشته باشند، در بیشتر اوقات مانع رشد و شکوفایی خود شدهایم. برای پذیرش گروهی بهترین راه، تمسّک به دستورهای اسلام و رعایت اخلاق اسلامی است و باید بدانیم عزّت از آن خداست و چنانچه به دستورهای او عمل کنیم عزیز و در ارتباطات با مشکل کمتری رو به رو می شویم. بنابراین لازم است قبل از این که به نظر دیگران در زمینهی نوع پوشش و سلوک اجتماعی و ارتباط با نامحرم اهمیت دهیم، به نظر اسلام در این باره توجّه کنیم وآنچه را که درست و موافق با هویّت اسلامی است، برگزینیم و به جای انس گرفتن بی حدّ و حصر با همکاران و دوستان که ممکن است گروهی از آنان به مبانی دینی مقیّد نباشند، انس با خدا را در دل و ضمیر خود روشن سازیم. اهمیت این مسأله چنان است که امام رضا (علیهالسّلام) در این زمینه میفرمایند: «الِاسترسالُ بِالاُنسِ یُذهبُ المَهابَه»؛ زیاد انس گرفتن با دیگران و انس حساب نشده و بدون کنترل (با مردم) ابهت و شخصیت آدمی را از بین میبرد.

بنابراین یک شخص با حجاب، چنانکه به پوشش اعتقاد داشته باشد، لازم است که در برخوردهای اجتماعی و ارتباطات، به شیوهی اثباتی عمل کند؛ یعنی اینکه بتواند در صورت لزوم و یا زمانی که مورد پرسش قرار میگیرد، دلایل با حجاب بودنش را با استفاده از واژهها یا حرکات، یا شیوهای مستدل و صادقانه و متناسب توضیح دهد و تلاش کند احساسها، افکار و نگرشهای فرد مقابل را نیز بشناسد و در صورت لزوم با روش خود او، از عقاید و باورهایش در علل انتخاب پوشش مناسب استفاده کند. این موضوع شامل دو نوع احترام است: احترام به خود با تشریح اعتقادات و حقوقمان و احترام به حقوق و هنجارهای پذیرفته شدهی جامعه.

اگر از دلایل با حجاب بودنمان شناخت نداشته باشیم، در ارتباطات اجتماعی نمیتوانیم احساسات، افکار و نگرشهایمان را به شیوهای روشن و واضح بیان کنیم و یا در مواقعی که ممکن است در معرض گناه قرار گیریم، از لغزشها مصون بمانیم. این نداشتن شناخت، به دیگران امکان میدهد تا به باورهای اسلامی و نوع پوشش ما احترام نگذارند. در واقع ما به دیگران پیام میدهیم که عقاید و باورهای من مهم نیست و تو میتوانی از من سوء استفاده کنی و باورهای خود را به من بقبولانی!

در بعضی اوقات نیز، رفتار افراد در برابر حجاب و پوشش اسلامی منفعلانه است. در این‏گونه رفتار، دختران ما خود به نیازهای مصونیت بخش و هدایت کننده‏ی دین، حقوق دینی و احساساتشان احترام نمی‏گذارند و در مقابل دیگران از حقوق دینی و نیاز به مصونیت صرف‏نظر می‏کنند و برای باورداشت‏های اسلامی‏شان اهمیتی قائل نمی‏شوند و به دیگران اجازه می‏دهند که به جایشان انتخاب کنند. این گروه تمام عقاید مربوط به دیگران را قبول می‏کنند بدون آن‏که چیزی برای خودشان بخواهند. چه آرامش روانی که از طریق التزام به مبانی دین به دست می‏آوردند و چه احترام به باورها و عقائدی که دارند.

با چنین رفتاری به سختی میتوان ابتکار عمل را در ارتباطات اجتماعی به دست گرفت. انگیزهی اقدام داشت و در برابر کج رویها، روابط نامشروع و زیان‌بخش ایستاد و به آنچه که دین میگوید، تحقّق بخشید و به اهداف ارزشی اسلام دست یافت.

منابع :

*قران کریم

1. ابن بابویه قمی، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، تهران، انتشارات علمیه، بی تا.

2. جوادی آملی عبدالله، زن در آیینه جلال وجمال، انتشارات صدرا، 1376.

3. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسهی آل‌البیت، قم، چاپ اول، 1409ق.

4. الدیلمی، حسن بن ابی الحسن، ارشاد القلوب، انتشارات شریف رضی، 1412ق.

5. رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سلامت روان، پیام زن، شماره 218 ، اردیبهشت 1389.

6. عامری حمیده، گستره عفاف گستره زندگی، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان.

7. علمالهدی سیّد احمد، سخنرانی در جمع مدیران حوزههای علمیه خواهران خراسان، 25/2/91.

8. کلینی،  الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365.

9. محمدی پور، سخنرانی وزارت کشور، حجاب، مسئولیتها واختیارات دولت اسلامی، پژوهشکدهی فقه وحقوق اسلامی، قم، 1387.

10. مهدی پور، علی اکبر، زندگانی کریمه اهل بیت (علیهالسّلام) نشر حاذق، چاپ دوم، 1384.

11. محدث نوری، مستدرک،  قم،  مؤسسهی آل البیت، 1408ق.        

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 22


تعداد امتیازات: (2) Article Rating
تعداد مشاهده خبر: (2477)

نظرات ارسال شده

هم اکنون هیچ نظری ارسال نشده است. شما می توانید اولین نظردهنده باشد.

ارسال نظر جدید

نام

ایمیل

وب سایت

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

Escort