تمر هندی

مصطفوی‌نژاد

 تمر هندی با نام علمی: «Tamarindus indica» در کتب فارسی با نام‌های «تمر»، «خبجه»، «انبله» و «خمر» نیز آمده و در بلوچستان با نامِ محلّی «چیت چک» شناخته می‌شود.

 امروزه تمرهندی‌ به صورت خشک شده در همان شکل و شمایل طبیعی بسته‌‌بندی شده‌ و در دو نوع ترش و شیرین عرضه می‌‌شوند.

 مصارف خوراکی

میوه‌ی کال تمر هندی دارای گوشتی سبز و بسیار ترش است که اغلب به عنوان چاشنی و برای ترش کردن غذا استفاده می‌شود.

به این منظور باید تمرهندی را در آب خیسانده و سپس آن را صاف کرد و پس از جدا کردن هسته، آن را خورد. البته باید فیبرها و آوند‌های چوبی که در قسمت خوراکی این میوه دیده می‌‌شود را نیز جدا کرد هر چند در صورت مصرف،‌ مشکلی برای فرد به وجود نخواهد آمد.

گفتنی است که این میوه خود یک ضدّ میکروب است از این‌رو احتمال آلودگی آن در مراحل مختلف اعم از جمع‌آوری، بسته‌بندی و... بسیار پایین است بنابراین می‌توان با خیالی راحت آن را وارد میان وعده‌های روزانه ‌کرد.

 خواصّ درمانی

گل تمر هندی

دم‌کرده‌ی گل تمر هندی به عنوان داروی کم کننده‌ی فشار خون مصرف می‌شود (خفری، ص202).

میوه تمر هندی

این میوه از نظر طبّ قدیم سرد و خشک است. ملین ملایم، تسکین هیجان خون، تسکین عطش، مسهل صفرا و اخلاط و مسکن غثیان و قی صفراوی، جبران کمبود ویتامینC در بدن، در حال خفقان حار و تب‌های حارّه و مقابله با مسمومیت‌های حاصل از اسراف در خوردن از خواصّ درمانی این میوه است. مضمضه‌ی پولپ‌های آن برای درمان جوش دهان مفید بوده و خوردن پولپ‌های آن تقویت‌کننده‌ی معده و قلب است. مخلوط پولپ‌ تمبر هندی آن با آب شاه‌تره، زردی یا یرقان و کهیر را برطرف می‌کند. قرقره‌ی محلول پولپ‌های آن در آب برای رفع خفقان و خناق مفید است. پوست تمبر هندی قابض و رفع‌کننده‌ی اسهال است. اگر هسته‌ی آن از وسط دو نیم شود و روی قسمت جدا شده، آب دهان بمالند و روی موضع بگذارند زهر عقرب را بیرون کشیده و گزیدگی را درمان می‌کند.

 روغن تمر هندی

روغن تمر هندی خاصیّت ضدّ درد، ضدّ باکتریایی و ضدّ ویروسی دارد و برای از بین بردن انگل‌ها و کرم‌‌های بدن توصیه می‌‌شود. علاوه بر آن، این میوه یک اشتها‌آور است و منبعی از آنتی ‌اکسیدان‌ها نیز به حساب می‌‌آید. خوردنش به همراه غذا به هضم آن کمک می‌‌کند.

به علاوه مصرفش برای کاهش تهوّع کمک‌‌کننده است، بنابراین اضافه کردن آن به غذا به خصوص در وعده‌ی غذایی افرادی که مشکل گوارشی دارند، توصیه می‌‌شود.

هم‌چنین این میوه می‌‌تواند جایگزین خوبی برای افرادی باشد که دچار کمبود ویتامینC و کاروتن و فلاوینوییدها هستند. امّا فراموش نکنید که خشک شده‌ی این میوه دارای مقادیر کمتری از این مادّه‌ی مغذّی است.

اگر زیاد سرما می‌خورید، می‌توانید برای کاهش دفعات بیماری و بهبودی سریع‌تر، در میان وعده‌‌هایتان تمرهندی میل کنید. در ضمن، اگر دچار گلودرد شده‌اید می‌توانید تمرهندی را در آب حل کرده و قرقره کنید تا درد گلویتان به سرعت بهبود یابد.

بسیاری از اختلالات گوارشی از جمله اختلالات صفراوی با مصرف تمرهندی برطرف می‌‌شود و افرادی که کلسترول خونشان بالاست، می‌‌توانند برای کاهش چربی خونشان تمرهندی بخورند. بنابراین، برای داشتن قلب سالم عادت به خوردن تمر هندی‌های خشک شده به دلیل نداشتن حتّی مقدار جزئی نمک، به افراد مستعد به خصوص میانسالان پیشنهاد می‌شود.

بهترین طریقه‌ی استفاده از تمر هندی آن است که در آب خیس شود و سپس صاف شده و با نبات میل شود. به عنوان ملین باید یک قاشق غذا‌خوری تمر هندی به مدّت یک ساعت در نیم لیتر آب جوش خیسانده شود و سپس در طول روز مصرف گردد.

مضرّات تمر هندی

تمر هندی برای ریه و طحال خوب نیست و در اشخاصی که ریه و طحال ضعیف دارند ممکن است تولید مشکل بکند. این‌گونه اشخاص بهتر است تمر هندی را با کتیرا یا خشخاش بخورند.

هم‌چنین مصرف بیش از حد تمر هندی سبب زخم روده، سنگینی معده و سرفه می‌شود.

 منابع:

*خضری، سیّد شهاب، فرهنگ گیاهان دارویی، سنندج، شهاب خضری، 1387.

**اینترنت

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 32