عوامل ريزش مو و پيشگيري از آن/الهام میهنی
هوای بهاری، ابرهای اخمو و نم نم باران ما را واداشت که لباس بیشتری بپوشیم اما نزدیک ظهر، نه از ابر خبری بود، نه از باران. زنگ آخر بود زیستشناسی داشتیم و هوا حسابی گرم شده بود.
صدای رؤیا فضای کلاس را پر کرده بود: «وای مُردم از گرما»؛ مقنعهاش را درآورد و خودش را باد میزد. مهری که ردیف پشت سر او نشسته بود با دیدن تارهای مو بر روی شانههای رؤیا گفت: «وای چه قدر موهات ریخته!...»
رؤیا که قیافهی حق به جانبی به خود گرفته بود، گفت: «به خاطر همین مقنعهاس دیگه، یک سره مقنعه و روسری میپوشیم، کچل نشیم خوبه...».
خانوم وارد کلاس شد. همگی از جا برخاستیم؛ اما رؤیا تازه داشت مقنعهاش را میپوشید و زیر لب نق میزد. خانم خسروی پرسید: «جریان چیه؟»
مهری: «خانوم رؤیا فکر میکنه ریزش موهاش به خاطر پوشوندن اونهاست» رؤیا پرید وسط صحبتهای مهری و گفت: «مگه دلیل دیگهای هم میتونه داشته باشه؟»
ریحانه: «بیشتر شامپوها، لوسیونها و صابونهای ضد ریزش مو، موخوره و... در کشورهایی تولید میشه که روسری هم نمی پوشن، پس نمیتونه علتش روسری و مقنعه باشه. مژگان! تو که پدرت پزشکه نظرت چیه؟»
مژگان: «به قول پدرم هیچ محققی به اثبات نرسونده که پوشیدن موی سر اونم بعضی وقتا باعث ریزش مو بشه، اما بعضی بیماریها و کمبود بعضی ویتامینها باعث ریزش مو میشه که در همهی کشورها ممکنه باشه».
خانم خسروی که تا به حال به سخنان دانش آموزان گوش میداد، گفت: «بچهها حرف مژگان کاملاً درسته، من در این زمینه سایتهای مختلفی رو جستجو کردم و مطالعهی زیادی داشتم با مقالات جالبی هم مواجه شدم... یکی از این مقالات همراهمه، بهتره آن را در کلاس با هم بخوانیم»:
بعد مقاله را به رؤیا داد تا آن را با صدای بلند بخواند:
ریزش مو یکی از مشکلاتی است که به جرأت میتوان گفت اکثر مردم دنیا با آن مواجه هستند. عوامل زیادی مانند عوامل محیطی، ژنتیکی، هورمونی، برخی بیماریها مانند اختلالات تیروئید، آنمی (کم خونی) و نوع تغذیه در ریزش مو دخیل است كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم.
1- كمبودهاي غذايي: اهمیت رژیم غذایی را در حفظ سلامتی بدن به خصوص مو، نمیتوان نادیده گرفت. تحقیقات اخیر ژاپنیها بعد از جنگ جهانی دوم این امر را تأیید میکند؛ چرا که استفاده از رژیم غذایی غربیها به وسیلهی ژاپنیها باعث اضافه وزن همراه با ریزش مو در اکثر مردم شد. شایعترین دلیل ریزش مو در زنان کمبودهای غذایی است، زیرا معمولاً برای کاهش وزن خود رژیمهای غیر اصولی را به کار میبرند که نتیجهی آن بروز این مشکل است.
2- گياهخواري: کسانی که مواد غذایی حیوانی مصرف نمیکنند و به اصطلاح گیاهخوار هستند، به دلیل عدم اطلاع کافی در زمینه ی چگونگی مصرف غذاهای گیاهی، دچار کمبود پروتئین، روی، آهن، اسیدهای آمینهی ضروری، ویتامینهای گروه B و... میگردند.
3- عدم مصرف پروتئین: پروتئين اساس و پایهی نیاز بافتهای بدن مانند مو، ناخن، پوست و... میباشد و در موادی مانند انواع گوشت (مرغ، ماهی و گوشت قرمز)، تخم مرغ، لبنیات و حبوبات به میزان فراوان وجود دارد. در مواد نشاستهای مثل نان، برنج، ماکارونی و سبزیها نیز به مقدار کمی وجود دارد كه عدم مصرف آن باعث ريزش مو مي شود.
4- استفاده از تنقلات مضر: استفاده از موادی چون چیپس و پفک، که هیچ بار تغذیهای برای بدن ندارند، فقط شکم پرکن هستند و بدن را با فقر مواد غذایی روبرو میکنند که خود از عوامل مؤثر ریزش مو، سفید شدن و… است.
5- استفاده از محصولات آرايشي: متأسفانه برخی محصولات آرایشی و به اصطلاح بهداشتی بیش از اين كه سودی به مو برسانند ضرری میرسانند که تا سالها ماندگار و پابرجاست! استفاده از مواد نفتی چون پارافین یا روغنهایی که از ترکیبات آن کسی جز سازنده اش آگاه نیست (نظیر انواع واکس و کرم مو و…) برای بعضی از مردم به ویژه جوانان عادت شده و جالب اینجاست که انتظار ریزش و یا سفید شدن یک دانه مو را هم ندارند.
6- استعمال دخانيات: یکی دیگر از علل بسیار مهم ریزش و ضعف مو در مردان، استعمال دخانیات است که حتی با علم به ضرر آن باز هم شاهد ترویجش در بین جوانان و حتی پزشکان هستیم. سیگار کشیدن باعث جمع شدن چربی زیادی در اطراف پیاز مو و مانع رسیدن مواد غذایی به آن میشود. انجام برخی کارها که البته نیاز به همت و اراده دارد در مراقبت از مو از اهمیت زیادی برخودار است.
7- عدم آرامش در زندگي: ناراحتیهای عصبی، نگرانی، دلواپسی، اندوه، کم خوابی و یا بدخوابی سلامت موها را به خطر میاندازد و رشد آنها متوقف کرده و موها دچار ریزش میشوند.
چه بايد كرد؟
1- به موهاي خود غذا بدهيد: موهای شما به هر رنگ و از هر جنس که باشد، نیاز به تغذیه و مراقبت دارد. یک برنامهی غذایی که به اندازهی کافی ویتامینهای گروهB و نیزA وC و همینطور کلسیم، آهن، مس و ید داشته باشد سبب میشود که موها زیبا بمانند. ید در گردش خون پوست سر، نقش اساسی دارد و اگر به اندازهی لازم به بدن نرسد، موها کدر، مرده و دچار ریزش میشوند. خوردن شیرینی، نوشابههای گازدار، قند و شکر را به حداقل برسانید.
سعی کنید در برنامهی غذایی خود از سبزیجات و میوههای تازه بسیار استفاده کنید. خوردن سبزیجاتی چون کرفس، جعفری، کاهو و اسفناج توصیه میشود. اسفناج جدا از تقویت غدههای رنگینهای مو، منبع عظیم آهن است که باعث تقویت استخوان، ناخن و مو میشود. ذکر این نکته ضروری است که اسفناج در حالت عادی در بدن دارای جذب بسیار پایینی است و باید همراه آبلیمو یا ماست خورده شود. میوهها، سبزیهای تازه و خام، ماهی تازه، جگر و روغنهای گیاهی مانند: روغن زیتون، روغن آفتابگردان و روغن ذرت از غذاهای بسیار مفیدی هستند که به رشد و سلامت موها کمک میکنند. سبزیجات سبز برگ، به خصوص سبزیجات دریایی منبع غذایی خوبی از املاح هستند. جو خام منبع خوبی از سیلیس است. برگهی میوهها و آب آلبالو منبع غنی از آهن هستند.
2- سرتان را ماساژ دهيد: هفتهای یکبار ماساژ پوست سر دهید تا سلولهای مو تحریک شوند. بدین صورت که با انگشتان دو دست، سر را ماساژ دهید به طوری که انگشتان به شکل دورانی حرکت داده شوند. تا زمانی که حس کنید سرتان گرم شده است و خون در زیر پوست جریان دارد. این حرکت را در همه نقاط پوست سر انجام دهید تا به این ترتیب خون در تمام قسمتهای سر به جریان بیفتد. برای سرعت بخشیدن به گردش خون در سر، برس را در جهتهای مختلف روی پوست سر بکشید تا خون در زیر پوست به جریان بیفتد. تمرین بسیار ساده جهت تسریع جریان خون سر، این است که به پشت بخوابید، روی شانهها و آرنجها تکیه کنید. در این حالت سر باید روی زمین قرار گیرد. هنگام انجام این تمرین، پاها را راست نگهدارید و زانوها را خم نکنيد. (جای برسهای نایلونی از برسهای مویی استفاده کنید تا سبب موخوره نشود).
3- از مواد گياهي استفاده كنيد: از حنا ـ این گیاه مفیدـ استفاده کنید. خود حنا به هیچ وجه با شامپوهای حنا قابل مقایسه نیست. اگر از رنگ دادن حنا خوشتان نمیآید میتوانید از پودر گل ختمی استفاده کنید. به این ترتیب دیگر حنایتان رنگ نمیدهد، به علاوه از خواص خود ختمی نیز بهره بردهاید. شلتوک یا همان سبوس برنج، گیاه ارزان قیمتی است که در هر عطاری یافت میشود. میتوانید برای سفید شدن پوست و سیاه شدن مو از دم کرده آن مانند چای استفاده کنید. (مثلاً کمتر خانوادهای است که برنج این منبع بزرگ ویتامین به خصوص ویتامینهای خانواده «B» را به طور صحیح مصرف کند و آن را آبکش نکند. ما به پوست «برنج» که همان سبوس است به چشم مادهای زاید و کاه صفت نگاه میکنیم در حالی که در کشورهای غربی با استفاده از آن انواع داروها را برای سفید شدن پوست و سیاه شدن مو و… میسازند و با چند برابر قیمت به کشورهای مصرفی میفروشند). بعد از استحمام اگر موهای شما پف میکند به جای استفاده از ژلها که باعث خفه شدن مو میشود، از روغنهای مفید گیاهی استفاده کنید و البته به یاد داشته باشید که هیچ روغنی نباید بیش از ۳ ساعت روی سر بماند و پس از آن باید با یک صابون خوب شسته شود.
4- به نحوي با تنشهاي عصبي مماشات كنيد: نگذاريد فشارهاي عصبي رنگ موهاي شما را تغيير دهند. تنشهاي عصبي را با راهپيمايي مرتب، بهرهگيري از روشهاي آرامسازي و تعطيلات كوتاه مهار كنيد.
5- به اندازهی كافي بخوابيد: استراحت و خواب کافی به بدن اجازه میدهد تا مو به خوبی رشد کند.
6- دخانيات را ترك كنيد: سیگار کشیدن را ترک کنید یا کمتر مصرف کنید، نوشیدنیهای کافئیندار و کربناتدار (نوشابههایی مانند کوکاکولا) بدن را ضعیف میکنند و مانع حداکثر توانایی رشد مو میشوند.
7- از آب داغ، خشککنندههای خیلی گرم یا شکلدهندههای مو که سبب استرس مو میشود خودداری کنید و از رسیدن گرد و خاک و دود به موهایتان جلوگیری کنید که دشمن مو هستند.
فهرست منابع:
1ـ آلیس فاینشتاین، ترجمه دکتر افشین امینی، راهنمای کامل علایم و درمان بیماریها برای خانواده، صص239-238.
2ـ www.pezeshkan.org
3ـ www.tebyan.net
4ـ www.daneshnameh.roshd.ir