راه های ورود به مطلب در نوشته های غیر داستانی / فاطمه اکبری
اگر بخواهید کتابی علمی، مقالهای پژوهشی و یا اثری ژورنالیستی بنویسید، باید دربارهی اهمّیت موضوع مورد بحث، روش تحقیق، نتایج و کاربردهای تحقیق و منابع آن توضیحاتی فراخور حال مخاطبان و حجم کتاب یا اثر خود ارائه دهید. در این گونه نوشتهها، بهتر است از زبانِ موجز و مناسب استفاده کنید و مقدّمه را طوری بنویسید که خواننده را به پیگیری ادامهی مطلب برانگیزد. شما میتوانید در مقدمه، برای ورود به مطلب خود یکی از روشهای زیر را برگزینید و به کار بندید؛ فراموش نکنید خوانندهی شما باید با خواندن نخستین جملات، پای نوشتهی شما میخکوب شود.
1) آغاز با یک پرسش
«پرسیدن» همیشه باعث برانگیختن کنجکاوی در آدمی میگردد. طرح یک پرسش برای ورود به بحث روشی مناسب برای تحریک ذهن و ترغیب احساس مخاطب شماست. اگر در یک مقالهی سفرنامه ای از خوانندگان خود بپرسید: «آیا تاکنون سی و سه پل را دیده اید؟» هم کسانی که آن را دیده اند و هم آنها که تاکنون اسم سی و سه پل را هم نشنیده اند، برای خواندن کار شما برانگیخته میشوند. پرسش میتواند خواننده را یک راست سرِ اصلِ مطلب ببرد و یا موضوعی فرعی را طرح کند که زمینه ساز مطالب اصلی گردد.
2) آغاز با یک جملهی خبری
اگر نوشتهی شما اطّلاعاتِ جدید و جالبی را به خوانندگان میدهد، میتوانید در مقدّمهی کار خود یکی از این اطّلاعات را به عنوان خبری جالب یا مسرّت بخش، غیر منتظره یا شاد کننده و یا حتّی ناراحت کننده بیاورید. تا خوانندگان به سوی کار شما کشیده شوند. در انتخاب خبر و این که جملهی خبری به اصلِ موضوع اشاره دارد یا زمینه سازی برای طرح مطالب بعدی است، دقّت کنید. این نمونه را بخوانید: «ورزش کاران ایرانی از نیمه راه المپیک برگشتند».
3) آغاز با جملات امری
شروع با یک دستور، اگر چه همیشه روشی مؤدّبانه به شمار نمی آید، امّا گوشهای خوانندگان شما را تیز میکند تا دریابند چرا و برای چه چنین دستوری به آنها میدهید. در مورد مقالههایی با موضوعاتِ بهداشت و سلامت، تغذیه، مسایل اجتماعی و... نوشتن یک دستور مراقبتی در صدرِ مقاله میتواند مخاطب شما را به خواندن ادامهی مطلب وادار کند. مثلاً: «ماسکهایتان را بزنید؛ آنفولانزا در چند قدمی شماست!»
4) آغاز با جملهی شرطی
ایجاد بحران و گره با جملههای شرطی، کار راحتیست. خوانندهها معمولاً دوست ندارند به آنها دستور داده شود ولی آمادگی پذیرش شرط و شروط و رودررویی با امّا و اگرها را دارند. به این نمونه توجّه کنید: «اگر میخواهید زود پول دار شوید، ماشین نخرید!» ؛ آیا نمی خواهید ادامهی این خبر شرطی را بشنوید؟
5) آغاز با یک توصیف
برخی نوشتهها را میشود با توصیف شروع کرد؛ هر چند به نظر میرسد توصیف روشی است برای بیان مطالب ادبی، امّا آغاز با توصیف میتواند خوانندگان شما را سرِ ذوق بیاورد: «گنبد سبز، بنایی است قدیمی که دیوارها و اطراف گنبد آن با رنگهای فیروزهای و لاجوردی کاشی کاری شده است».
6) شروع داستانی یا نمایشی
وقتی متنی را برای مخاطبان عمومی مینویسید، آغاز با یک داستان یا شبه داستان، میتواند آغازی مناسب و اثرگذار باشد. داستان به نوشتهی شما واقع نمایی میبخشد و حلاوت لازم را برای پیگیری سخن در خواننده ایجاد میکند. برای به کار بردن شیوههای نمایشی و داستانی، باید با ویژگیهای داستان آشنا باشید؛ فضاسازی، شخصیتپردازی، زاویهی دید، نشانهگرایی و... از مهمترین عناصر داستان نویسی هستند که با مراجعه به کتابهای قصه نویسی میتوانید آنها را شناخته و به کار گیرید.
7) آغاز نقل قولی
از دیگر روشهای شروع، آغاز به وسیلهی نقل قول است. در آغاز نقل قولی، میتوانید سخنی از بزرگان یا شخصیتی که در کار خود از او نام برده یا به او توجّه داشته اید، بیاورید. نقل قول میتواند مستقیم یا غیر مستقیم باشد. میتوان در ابتدا جملهی نقل قولی را آورد، سپس به شرح و ادامهی سخن پرداخت و یا نقل قول را در بطن کلام آغازین گنجاند. این مسأله به شما بستگی دارد.
8) آغاز لطیفه وار
شما میتوانید با یک شوخی یا حکایت طنز آلود وارد سخن اصلیِ خود شوید. بیان لطیفه وار، خوانندهی شما را با یک لبخند، به سوی موضوع اصلی میکشاند و برای ادامهی مطالعه، شوق لازم را در او ایجاد میکند. طنز، زبان رسایی برای انتقادات اجتماعی است و همیشه در میان همهی گروههای سنّی مخاطب دارد.
نکته: در آغازین سطرهای نوشته، باید تا حد امکان خواننده را جذب کرد؛ ایجاد بحران، راز، کشمکش و یا سؤال در ذهنِ خواننده، میتواند او را به ادامهی مطالعه وادار کند. موفقیّت دراین کار بستگی تامّ به دقّت، سواد و تلاش شما دارد. برای این که مطمئن شوید، آغاز خوبی را برای نوشتهی خود برگزیده اید، چند آغاز مختلف با روشهای پیشنهادی و حتّی با تلفیق آنها بنویسید و بهترین و اثر گذارترین نمونه را انتخاب کنید. حتّی بهتر است مقدّمهها را به چند نفر از دوستان خود یا مخاطبان احتمالی تان بدهید و نظر آنها را نیز جویا شوید.