تاریخ ارسال خبر: 01 مرداد 1396
| گروه خبری:
میراث معنوی
دانشگاه معارف الهی(شرحی بر زیارت آل یاسین) / استاد رثایی
*«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حینَ تَقُوم، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حینَ تَقْعُد»
«سلام بر تو آنگاه که به پا میخیزی، درود بر تو آن هنگام که مینشینی»
قیام و قعود، در این جمله از زیارت میتواند به دو معنا باشد: 1. معنای ظاهری که ابتدا به نظر میآید، ایستادن و نشستن، زیرا انسان میخواهد عرض ادب و محبّت خود را در همهی حالات به کسی که محبوب و مورد علاقه است اظهار دارد. 2. معنای کنایی، شاید کنایه از قیام، به پا خاستن برای احقاق حق و تشکیل حکومت الهی و ظهور باشد و نشستن، به معنای اینکه دست به قیام نزده و در دوران غیبت بهسر میبرد. در هر دو صورت مؤمن باید مطیع و مُنقاد امام خود باشد. چنانچه پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «الحسن وَ الحسین اِمامان قاما اَوْ قَعَدا» هر دو بزرگوار امام و پیشوا هستند چه قیام کنند و چه بنشیند (صلح نمایند).
ترکیب «حین تقوم» یک بار در قرآن خطاب به پیامبر اکرم(ص) به کار رفته است. «اَلَّذِی یَریک حینَ تَقُوم» «شعراء/ 218»؛ آن (خداوندی که) هنگامی که (برای انجام رسالت یا به عبادت) به پا خیزی، تو را میبیند. این تعبیر بلند، نشانگر عنایت خاصّ خداوند نسبت به حضرت رسول(ص) در حال انجام مأموریت الهی و تبلیغ رسالت دینی و بهپا خاستن برای اجرای فرمان خداوند متعال است. راجع به امام زمان(عج)، نیز این تعبیر، توجّه دادن به امر قیام آن حضرت است، هنگامی که برای برقراری حکومت عدل و داد بپاخیزد و به فرمان خداوند قیام کند.
از وظایف مستحبّی و شیوهی رایج شیعیان، برخاستن هنگام شنیدن نام «قائم» آن حضرت است. علما و مفسّرین گفتهاند: این برخاستن هرچند موافق با تعظیم و احترام است امّا حکمت مهمتری دارد، و آن امر این است که برای نصرت و یاری آن حضرت، باید همیشه عزم قلب و نیّت صدق مؤمن این باشد که هر موقع آن حضرت ظاهر شوند، او در قیام برای نصرت و اطاعت امر ایشان حاضر باشد. چنانچه حضرت رضا(ع) وقتی دعبل خزاعی قصیدهی معروف خود را خواند و امام زمان(ع) را با این لقب شریف یاد کرد حضرت دست خود را بر سر نهادند و به عنوان تواضع به پا ایستادند و برای فرج آن حضرت دعا کردند (ترجمه ارشاد شیخ مفید).
«اَلسَّلامُ عَلَیک حینَ تقعد» قعود به معنای نشستن است و در آن دو احتمال است: اوّل نشستن از حال قیام، نشستن با حالت انتظار، آماده شدن برای کارزار و اهتمام در کار، کمین کردن در انتظار فرصت مناسب. برای برپایی حکومت عدل جهانی براساس روایات این نشستن و در پردهی غیبت ماندن به فرمان خداوند است و آزمونی سخت برای شیعیان و پیروان امام(ع)، که در معرض انواع گرفتاریها قرار گرفتهاند و با این حال چشم به راه قیام اویند. دوم هنگام نشستن حضرت بر مسند قدرت و استقرار در جایگاه حکومت، به منظور برپایی عدل و داد و برچیدن بساط ظلم و فساد. سلام دادن به حضرت در دو حالت، برای زیادتی یقین مؤمنان و تسلیم بودن در برابر قضای حکیمانهی خداوند است.
**«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حینَ تَقرَأُ وَ تُبَیِّن» «سلام بر تو، آنگاه که میخوانی و بیان میفرمایی»
قرائت، در لغت به معنای جمعآوری و به هم پیوستن حروف و کلمات به هنگام خواندن است. در این عبارت از زیارت، کلمهی «تَقرَأُ وَ تُبَیِّن»، به صورت کلّی آمده و ذکر نشده که چه میخوانی و بیان میکنی؟ لذا میتوان وجوهی را فهمید، سلام بر تو هنگامی که قرآن میخوانی، در لحظهای که دعا میخوانی، در ساعتی که کتب و ذخایر انبیای گذشته را قرائت میکنی، هنگامی که لوح محفوظ را نظر میکنی و پروندههای بندگانی که بر شما عرضه میشود بررسی و عنایت، میفرمایی.
شاید بتوان گفت جامعترین و مهمترین قرائت برای همهی مسلمین به خصوص حضرت ولی عصر(عج) در رابطه با قرآن کریم است که ریشهی همهی علوم و چکیدهی تمام معارف اصیل و تحریف نشده در آن نهفته است و توجّه به اسرار و حقایق آن، در هر زمانی لازم و ضروری است و مایهی سعادت دین و دنیای مردم میباشد. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «فِی القران نَبَأُ ما قبلکم وَ خَبَرُ ما بعدکم وَ حکم ما بینکم»؛ در قرآن خبرهای (مهمّ مردمان) پیش از شما و گزارش و رویدادهای بعد از (مرگ) شما و حکم (و تعیین وظیفهی) شما آمده است (نهج البلاغه/ حکمت 313).
قرائت و تبیین امام عصر عج
کلام خداوند توسّط پیامبر(ص) و ائمّهی اطهار(ع) توضیح داده شده است. آیات قرآن و احادیث معتبر بر این مطلب دلالت دارند که علم قرآن و اسرار آن از سوی خداوند به ایشان سپرده شده تا آنها را برای مردم بیان سازند و آشکار نمایند: «وَ انزلنا الیک الذکر لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ الیهم وَ لَعَلَّهُم یَتَفَکَّرُون»(نحل/64)؛ قرآن را بر تو فرستادیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده است، بیان سازی. شاید اندیشه کنند. فقط اوصیای پیامبر(ص) از تمام علوم قرآن آگاهی دارند، بقیهی مردم از شناخت کامل آن بیبهرهاند. لذا تبیین معانی و معارف و احکام و حقایق قرآن به طور صحیح و همه جانبه جز از طریق ائمّهی اطهار(ع) امکانپذیر نیست. امام باقر(ع)فرمودند: «ما یستطیع اَحَدٌ اَنْ یَدَّعِیَ اَنَّ عنده جَمیعُ القُرآن کُلِّهِ ظاهِرِهِ وَ باطِنِهِ غیر الاَوْصِیاء»(کافی، ج1/ 228) و در رابطه با حضرت بقیه الله (عج) فرمودند: [علم به کتاب خدای عزوجل و سنّت رسول او(ص) در دل مهدی ما رشد میکند، همچنان که گیاه به بهترین وجه میروید. پس هریک از شما باقی بماند تا او را دیدار نماید هنگام دیدنش عرضه بدارد: «اَلسَّلامُ علیکم یا اهل بیت الرحمه وَ النُّبُوَّةِ وَ مَعدن العلم وَ مَوْضِعَ الرِّسالَة»(ابن بابویه، ج2/ 653)
منابع:
* قرآن کریم
** نهج البلاغه
1. ابن بابويه، محمّد بن على، كمال الدين و تمام النعمة - تهران، چاپ دوم، 1395ق.
2. شیخ مفید، محمّد بن محمّد، ترجمه ارشاد شیخ مفید، سیره ائمه اطهار(ع)، ترجمهی حسن موسوی مجاب، قم، سرور، 1388.
3. كلينى، محمّد بن يعقوب، الكافي، تهران، طب اسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق.
]
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 34