نماز کامل دل را از پلیدیها پاک ساخته و زبان را به راستگویی و حکمت آراسته مینماید و عمل را شایسته و نیکو میگرداند و بسا در جامعهی اسلامی، دگرگونی و تحوّلی عمیق پدید آورده، اوضاع زندگی مردم را به سوی سعادت و فضیلت تغییر دهد، به گونهای که هیچ نیرویی نتواند با آن مقابله کند.
استاد رثایی
آغاز زیارت آل یاسین با سلامهاست که هر یک توصیف حضرت حجة بن الحسن صاحب الزمان عج است. اولین سلام آن سلام بر «آل یاسین» است. دیگر سلامها هر یک ویژگیهای آن حضرت را بیان میکند. این زیارت مجموعهای از ضروریات و الزامات اعتقادی شیعه است که شایسته است زائران ایمان داشته باشند. در این شماره به شرح یکی دیگر از این سلامها میپردازیم.
«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حینَ تُصَّلی و تَقْنُتْ»
«سلام بر تو، هنگامی که نماز میگزاری و قنوت میخوانی»
«صلاة» در لغت به معنای دعا و تسبیح است و در اصطلاح شریعت به معنای نماز است.
تفسیر حقایق قرآن و شرح و بیان احکام به دو صورت انجام میگردد. الف. به وسیلهی زبان و گفتار؛ ب. روش عملی. بدون تردید روش عملی گویاتر و نافذتر و مفیدتر است. به همین جهت خداوند، رفتار پیامبران و امامان را برای مردم الگو قرار داده تا شیوهی تطبیقی دین را از ایشان بیاموزند و درستی گفتارشان را در کردارشان ببینند.
اوّلین و مهمترین عمل دینی، برگزاری نماز است که اوّلین آموزههای انبیا و آخرین سفارشهای آنان در دنیا بوده و نخستین عملی است که در قیامت مورد سؤال خواهد بود و هرگز شریعتی بدون نماز نبوده است. خداوند راجع به پیامبران گذشته میفرماید: «وَ اَوْحَیْنا اِلَیْهِم فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ اِقامَ الصَّلوة...» (انبیاء/73) البته نمازی که با خلوص نیّت و با ترتیبی که پروردگار میپسندد و بدان فرمان داده است و گرنه مایهی غضب خداوند و نکبت و تباهی خواهد بود. پس آیا تنها حرکات ظاهری نماز مایهی تقرّب به خداوند است؟ آیا نمازی که بدون طهارت خوانده شود پذیرفته است؟ آیا نمازی که برخلاف جهت قبله برگزار گردد صحیح است؟ به همین ترتیب آیا نمازی که بدون معرفت و تسلیم نسبت به امام باشد درست است؟ آیا نمازی که آمیخته به کارهای دوران جاهلیت و بدعتهای دشمنان اسلام باشد مورد قبول است؟ هرگز!
نماز را باید مطابق با موازین شرع و دستور خداوند انجام داد و آن نمازی است که به تعبیر قرآن کریم «آدمی را از زشتیها و بدیها باز میدارد» (عنکبوت/45) نماز کاملی که دل را از پلیدیها پاک ساخته و زبان را به راستگویی و حکمت آراسته مینماید و عمل را شایسته و نیکو میگرداند و بسا در جامعهی اسلامی، دگرگونی و تحوّلی عمیق پدید آورده، اوضاع زندگی مردم را به سوی سعادت و فضیلت تغییر دهد، به گونهای که هیچ نیرویی نتواند با آن مقابله کند. جلوهی نماز کامل، کاخ ظلم و ستم را میلرزاند و بنیاد کفر و شرک را ویران میسازد و تاریکی و جهالت و پستی گناه را میزداید. نمونهی این آثار معجزه آسا، در حرکت امام رضا7 برای برگزاری نماز عید آشکار گردیده به طوری که مأمون و ارکان دولت او به وحشت افتاده و حضرت را برگرداندند. مگر مردم در نماز حضرت رضا ع چه میدیدند که یکباره دگرگون شده و علیه ظلم و استبداد میشوریدند؟
در نماز امام عصر عج نیز همان خاصیت و اثر را باید جستجو کرد؛ نمازی که دگرگونی در عالم پدید میآورد و دلها را شیفته خواهد ساخت و سلاحهای مادّی را از کار انداخته و جهان کفر و ظلم را در هم خواهد شکست؛ نمازی که مخالفین را به تسلیم واداشته و حجّت را بر آنان تمام میکند؛ نمازی که پیامبر بزرگ الهی حضرت عیسی بن مریم س در آن شرکت دارد و به امام عصر عج اقتدا میکند (بحارالانوار، ج52، ص282).
برای نمازهای عادی، یک اذان و اعلام است امّا نماز حضرت را در طول تاریخ، انبیا و اولیا نوید داده و اذان گویان آن بودهاند، چراکه نماز ولی عصر عج حرکت اصلاحی همه جانبهای را در سراسر عالم به دنبال خواهد داشت.
- «اَلسَّلامُ عَلَیْکَ حینَ تَقْنُتْ»
قنوت در لغت به معنای فرمانبرداری و نیکودینداری کردن است و نیز هرگونه استقامت در راه دین را قنوت نامیدهاند و در اصطلاح، دعا کردن در نماز پیش از رکوع رکعت دوم میباشد. قرآن کریم تمامی موجودات آسمان و زمین را به قنوت و طاعت خداوند توصیف نموده و مؤمنان را به قنوت برای خداوند فراخوانده است. همچنین پیامبر اکرم ص فرمودند: «هر کدام از شما، قنوتش در سرای دنیا طولانیتر باشد راحتی او در ایستگاه روز قیامت بیشتر خواهد بود» (جامع احادیث الشیعه، ج5، ص318).
محتوای قنوتهای امام عصر عج در کتب مختلف آمده است که در آنها حضرت ضمن دعاهای بسیار و طولانی، بیش از هر چیز برای ظهورش دعا میکند و بیش از همه، خدا را برای فرجش میخواند. سیّد بن طاووس ذکر میکند آن حضرت در قنوتشان چنین میفرمودند: «یا مَنْ لا یُخْلِفُ الْمیعاد، اَنْجِزْ لی ما وَعَدْتَنی وَ اجْمَعَ لی اصْحابی... »(مهج الدَّعوات، ص 68)؛ ای خدایی که وعدههایش تخلّف ناپذیر است، وعدهای که به من دادهای تحقّق بخش و اصحابم را برایم جمع گردان و صبرشان ده و مرا بر دشمنانت و دشمنان فرستادهات یاری بخش... .
در این سلام به آن وجود مقدّس به دو عنوان عرض درود داریم: یکی نماز و دیگری قنوت. به تمام نمازهای حضرت به خصوص دو رکعت نماز او که باید پیوسته در انتظار آن دو رکعت باشیم و آخرین نماز امام ع در عصر غیبت است؛ نمازی که به دنبال آن، خداوند رخصت ظهورش داده و فرمان فرجش از مصدر ذوالجلال صادر میگردد نمازی که از آغاز عالم خوانده نشده و پس از آن هم خوانده نخواهد شد؛ دو رکعت نمازی که هستی را دگرگون میسازد و طرحی نو میآورد؛ نمازی که به فرمایش امام صادق ع آن مضطر میخواند و در رابطه با آیهی «أمَّن یُجیبُ...» (نمل/ 62) میفرماید: «این آیه در شأن قائم آل محمّد عج نازل شده است. به خدا سوگند که مضطر اوست آن زمان که دو رکعت نماز در مقام ابراهیم بگزارد و خدا را بخواند. پس خدایش اجابت نموده، سوء و سختی و شدّت و بدی، برطرف گردد و او را در زمین جانشین سازد»(تفسیر قمی، ج2، ص 129).
ای دوستان، بیش از هزار و صد و چند سال است که عبد صالح پروردگار دست به دعا و قنوت برداشته و دعا میکند. اگر حال او را ببینیم چه حالی پیدا میکنیم؟ اگر صدای مناجات و قنوت او را بشنویم چه میشویم؟
منابع:
* قرآن کریم
1. بروجردى، آقا حسين، جامع احادیث الشیعه، ج5، تهران، انتشارات فرهنگ سبز، 1386.
2. سيد بن طاووس، مهج الدَّعوات، بیجا، دار الذخائر، 1411.
3. قمى، على بن ابراهيم، تفسیر قمی، ج2، قم، 1404.
4. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحارالانوار، ج52، بيروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 35