«توبه» از مهم‌ترین آموزه‌های تربیتی و اخلاقی است که آثار بی‌شمار و ره‌آورد گران‌بها و پیامدهای مثبت فراوانی دارد.
تأخیر توبه، کار شیطان
بازشدن درِ توبه به روی بندگان، در واقع باز شدن در رحمت است که زمینه‌ی پاک سازی روح و نادیده گرفتن گذشته‌ی سیاه بندگان را فراهم می‌کند و به این وسیله، گناهان قبلی که با وسوسه‌ی شیطانی انجام گرفته، نابود خواهد شد. این‌جاست که شیطان وقتی نقشه‌های قبلی خویش را نقش بر آب می‌بیند، دست به حیله‌ی جدیدی می‌زند که عبارت از تأخیر توبه و تسویف و امروز و فردا کردن آن است.
از امام صادق نقل شده‌است: وقتی که آیه‌ی «وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُواْ اللّهَ فَاسْتَغْفَرُواْ لِذُنُوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ»؛ (آل عمران/135) و آن‌ها که وقتی مرتکب عمل زشتی شوند یا به خود ستم کنند، به یاد خدا افتاده، پس برای گناهان خود طلب آمرزش می‌کنند و کیست جز خدا که گناهان را ببخشد. نازل شد، ابلیس بالای کوهی در مکه رفت و با صدای بلند فریاد کشید و سران لشکرش را جمع کرد. گفتند: ای آقای ما! چه شده‌است که ما فرا خواندی؟ گفت: این آیه نازل شده (آیه‌ای که پشت مرا می‌لرزاند و مایه‌ی نجات بشر است) چه کسی می‌تواند با آن مقابله کند؟
یکی از شیاطین بزرگ گفت: من می‌توانم، نقشه‌ام چنین است و چنان. ابلیس طرح او را نپسندید. دیگری برخاست طرح دیگری داد که آن هم مقبول نیفتاد. در این‌جا «وسواس خنّاس» برخاست و گفت: من از عهده‌ی آن برمی‌آیم. ابلیس گفت: از چه راه؟ گفت: آن‌ها را با وعده‌ها و آرزوها سرگرم می‌کنم تا آلوده‌ی گناه شوند و هنگامی‌که گناه کردند، توبه را از یادشان می‌برم. ابلیس گفت: تو می‌توانی از عهده‌ی کار برآیی و این مأموریت را تا دامنه‌ی قیامت به او سپرد.
در مقابل، رهبران دینی دستور داده‌اند که توبه را تأخیر نیندازید و فوراً به آن اقدام کنید؛ چنان‌که پیامبر اکرم
فرمود: «يَابْنَ مَسعُود لا تُقَدِّمْ الذَّنْبَ وَلا تُؤَخِّرِ التَّوْبَةَ» ؛ ای پسر مسعود! گناه را مقدّم ندار [و گناه نکن و اگر گناهی سر زد] توبه را به تأخیر نینداز!
شرایط و ارکان توبه
الف) ارکان توبه
· پشیمانی از گذشته
· تصمیم بر ترک در آینده
ب) شرایط قبولی
· انجام عمل صالح
· اصلاح گذشته
ج) شرایط کمال توبه
در قرآن برخی شرایط دیگر مطرح است که می‌توان آن‌ها را شرایط تکمیلی و کمال توبه دانست. به عنوان نمونه، به دو مورد اشاره می‌شود: اعتصام بالله و اخلاص و توبه‌ی نصوح کردن.
اثرات و پیامدهای توبه
«توبه» از مهم‌ترین آموزه‌های تربیتی و اخلاقی است که آثار بی‌شمار و ره‌آورد گران‌بها و پیامدهای مثبت فراوانی دارد که به اهم آن‌ها در قرآن اشاره می‌شود:
· بازیابی شخصیت
· محبوب خدا شدن
· بخشش گناهان
· تبدیل شدن سیئات به حسنات
· رستگاری ابدی
· آسایش ابدی
· افزایش روزی
منبع
1. دانش‌نامه‌ی جوان، همراه جوان 2، محمد فرد و دیگران، تهران، همراهان جوان، 1391.
2. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج74.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 28