دی ان ان evoq , دات نت نیوک ,dnn
پنجشنبه, 09 فروردین,1403

شیطان در کمین فراغت ها


شیطان در کمین فراغت ها

سخنان استاد شایسته خوی مدیریت مدرسه علمیه نرجس (سلام الله علیها) در جمع اولیای دانش آموزان دبیرستان مشکاه

قال الله العظیم، فی کتاب الکریم: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ وَوَضَعْنَا عَنكَ وِزْرَكَ الَّذِي أَنقَضَ ظَهْرَكَ وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًاإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًافَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ وَإِلَى رَبِّكَ فَارْغَبْ»

خداوند متعال در این سوره ی مبارکه که به عنوان سوره ی «شرح» نامیده شده است و از آن به «انشراح» نیز یاد می شود، پیامبر خود را برای امر تبلیغ آماده می کند و به رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: «آیا سینه ی تو را گشاده نکردیم، (همان سینه ای) که سنگینی مسؤولیت را بر آن قرار دادیم؟» در این آیات، خداوند رسول خود را صاحب مسؤولیتی خطیر و سنگین معرفی می کند، تا آن جا که می گوید: «الَّذِي أَنقَضَ ظَهْرَكَ»: مسؤولیتی که پشت تو را شکست. در ذیل این آیات روایت داریم که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: زمانی که مسؤولیت خطیر رسالت مردم به عهده ی من گذاشته شد، همان طور که صدای شکستن چوب ها شنیده می شوند، صدای شکستن شانه های خود را شنیدم. در جای دیگری می فرمایند: سوره ی هود مرا پیر کرد. گفتند: کدام بخش آن؟ فرمودند: آیه ی «فَاستَقِم کَما اُمِرت»: پایداری کن آن چنان که به تو دستور دادیم.

در این سوره ی مبارکه پس از این که خداوند سبحان مسأله ی «رسالت» را برای پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) متذکر می شود؛ می فرماید: «وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا» و این فراز را دو بار تکرار می کند «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا»: پس از این که شرح صدر به تو دادیم، بار سنگین رسالت برایت سبک می شود و سنگینی این کار به واسطه ی ارتباط با پروردگار از تو برداشته می شود. برای همین نیز ما به تو رفعت مقام دادیم و هر چه این کار سخت باشد، مسلماً با هر سختی آسانی است.

نقش تعلیم و تربیت انبیاء

کار انبیا چیست؟ انبیا معلمان بزرگ بشریتند. انبیا صاحب مسؤولیتند و روی این سوره با همه ی کسانی است که مسؤولیت بر عهده دارند. تربیت و ارشاد مردم بسیار دشوار است و خداوند بالاترین درجه ی سختی کار را مربوط به انبیا می داند. دو گروه دیگر نیز در جامعه هستند که ادامه دهند ی نقش پیامبران الهی به شمار می آیند؛ مادران و معلمان. بنابراین این دو گروه، به ویژه مادران را که ستون و استوانه ی هدایت بشر تلقی می گردند، می توان مورد خطاب این آیات قرآن دانست که در ادامه به آن می پردازیم:

فَإِذَا فَرَغْتَ فَانصَبْ وَإِلَى رَبِّكَ فَارْغَبْ.

خداوند علیم می فرماید: «پس هنگامی که از کار مهمی فارغ می شوی، به مهم دیگری بپرداز» هدف ما از این تفسیر، همین بحث «فراغت» از کار است که در این سوره به آن اشاره شده است .

خداوند متعال به رسول خود می فرماید: زمانی که از کار موظفی خود فارغ شدی که برای تو واجب و فریضه است، به دنبال آن فراغت، خود را به کاری دیگر مشغول کن. این «فاء» در «فانصب» به معنی «بلافاصله» است.

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: اگر شما خود را مشغول نکنید، نفستان شما را مشغول می کند».

امام سجاد (علیه السلام) در صحیفه ی خود می فرمایند: خداوندا! اگر برای ما فراغتی از کارهای دنیا مقدر فرموده ای، پس آن را فرصتی همراه با سلامتی قرار بده که در آن رنجی حاصل نشود و ملالتی به وجود نیاید؛ تا این که فرشتگانی که به ثبت گناهان ما مأمورند، با صحیفه ای خالی از گناه از نزد ما بروند و فرشتگان مأمور به نیکی ها خوش حال از اعمالی که از ما نوشته اند، از نزد ما برگردند.

چنان که می دانیم، زبانِ دعا زبانِ آموزش و تربیت است و یکی از راه های تعلیم و تربیتِ ائمه (علیهم السلام) همین دعاهایی است که برای ما به یادگار گذاشته اند.

پس نگاه من و شما به این ادعیه باید نگاه تربیتی باشد و وقتی دعا می خوانیم باید تصور کنیم که سر کلاس درس نشسته ایم. امام در این حدیث می فرمایند: خدایا نکند تا فراغتی حاصل شد، بستر گناه فراهم شود و شیطان به سراغ ما بیاید؛ ما برای به هم زدن برنامه های دیگران برنامه ریزی کنیم یا جذب میهمانی های گناه آلود و مجالس لهو یا غیبت شویم و اوقات فراغت ما بشود اوقاتِ بطالتمان.

تعریف اوقات فراغت

ابتدا «فراغت» را تعریف بکنیم و سپس عوارض آن را بر شماریم.

فراغت بنابر تعریف قرآن در سوره ی شرح، فرصت هایی است که انسان مسؤولیت پذیر وقتی که تکلیف و کار موظفی را برعهده ندارد و زمان در اختیار دارد، این زمان را با میل و انگیزه ی شخصی خود، برای خودش کار تعریف بکند. در این اوقات، انسان از روی رضایت باطنی و انگیزه ی شخصی خود، از میان مجموعه ی گسترده ای از فعالیت ها، یکی را انتخاب می کند.

مولا امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند: دو مسأله است که اگر انسان به آن توجه نکند، مغبون است و ضرر کرده؛ یکی سلامت و دیگری فراغت. تا وقتی که انسان سالم است به سلامتی خود توجه ندارد. در جای دیگر ایشان می فرمایند: سلامتی هم چون تاجی بر سرِ آدم هاست که تازه وقتی می افتد انسان می فهمد چه نعمتی را از دست داده است. و دومین نعمت فراغت است.

نخبه های ما کسانی هستند که از فراغت هایشان استفاده کرده اند. اکنون که تابستان فرا رسیده و فرصتی غنی برای فرزندان ما و ما پیش آمده ما چه قدر برای خود و فرزندانمان این اوقات را سامان دهی کرده ایم؟ چنان که می دانید، در اوقات تحصیل، به دلیل حجم زیاد کتاب های درسی، فرصت کشف استعدادهای بچه ها نیست. بچه ها را در فراغت هایشان باید کشف کرد؛ و بدانید! اگر شما برای فراغت فرزندانتان برنامه ریزی نکنید، شیطان برای او برنامه ریزی می کند.

 شیطان در کمین فراغت ها

این که می گویم شیطان برنامه ریزی می کند، سلیقه ی فردی نیست. شیطان دشمن قسم خورده ی انسان است. سند قرآنی ما در این باره سوره ی اعراف آیات 10 تا 18 و حتی تا آیه ی 22 است. یازده آیه را به شما معرفی می کنم که در این آیات نقش شیطان کاملاً تبیین می شود و می فهمیم که اگر ما برای خود و فرزندانمان کار تعریف نکنیم، شیطان برای ما برنامه ریزی می کند؛ چرا که به تعبیر قرآن، شیطان دشمن قسم خورده ی ماست: «أَلَم تَعلَم اِلَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ» شیطان دشمن آشکار شماست و اگر چشم خود را کمی باز کنید، این دشمن آشکار را می بینید. اگر به دو آیه ی قبل تر از این آیات نگاه کنیم، خداوند دارد مقایسه می کند که در قیامت دو گروه از انسان ها هستند که یکی وزنِ کارهایش سنگین و ثقیل و دیگری اندک و خفیف است و پس از آن، بلافاصله جریان آفرینش انسان و سجده ی ملایک و امتناع شیطان را بیان می کند؛ یعنی می خواهد بین نوع عمل و نوع اطاعت ما ارتباط بدهد که عمل سنگین از آنِ کیست.

بعد می فرماید: «وَلَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الأَرْضِ...»

ما شما را در زمین جای دادیم و همه چیز را برایتان آماده کردیم و شکل و صورت به شمادادیم؛ «ثُمَّ قُلنا لِلمَلائِکه اسجُدوا» و به همه ی فرشتگان گفتیم بر شما سجده کنند. می دانید که سجده ی فرشتگان بر انسان به خاطر آن بعد روحانی و ملکوتی انسان است، نه بعد خاکی اش: «و نفخت فیه من روحی، فقعوا له ساجدین» انسان نفخه ای از روح الهی دارد، پس می گوید: «فَاسْجُدوُا...»

همه سجده کردند، الا ابلیس! «لَمْ یَکُنْ» یعنی تا ابد از سجده کنندگان نشد. «قَالَ مَا مَنَعَکَ»؟ خداوند گفت: چرا سجده نکردی؟ «قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ» من از او بهترم. از همین جاست که نیروهای شیطانی علیه انسان شروع می شود؛ می گوید: «خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ» من از آتشم و انسان از خاک. پس خداوند می گوید: «قُلْ فَاهْبِط...»

تو تکبّر کرده ای و باید از رده ی فرشتگان خارج شوی. شیطان گفت: «أَمْهِلْنِی... مرا مهلت بده تا روزی که برانگیخته می شویم. و خداوند به شیطان مهلت داد و او قسم خورد که تا ابد دشمن انسان باشد: «قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ» هر آینه سر راه راست بندگان تو می نشینم و آن ها را فریب می دهم. این که می گوییم شیطان برای ما پیوسته برنامه ریزی می کند، این است.

شیطان همیشه در قالب اجنّه نیست؛ خیلی وقت ها هم در قالب انسان است؛ خیلی وقت ها در قالب ابزار است؛ خیلی وقت ها در قالب ویروس هایی است که دیدنی نیستند. این که در روایات داریم از ظرف شکسته آب نخورید، زیرا جای گرد آمدن شیاطین است؛ یعنی این که شیطان علاوه بر این که به روح ما صدمه می زند، گاهی مأمور است به جسم ما هم صدمه بزند. این که ما در امر ورزش تعلل و بی برنامگی می کنیم، این یک دستورالعمل شیطانی است؛ زیرا جسم که خمود و بی حال شد، روح و مغز هم به تبع آن بی حال و بی فعالیت می شوند.

«ثم لآتینهم من بین ایدیهم و من خلفهم و من أیمانهم و عن شمائلهم» پس من از رو به روی انسان ها و از پشت سر آن ها و از راست و چپ آن ها می آیم؛ یعنی از همه ی جهات آن ها را احاطه می کنم.

پس شیطان هیچ گاه از بالای سر نمی تواند به ما حمله کند، زیرا بالای سر همان محل عروج انسانی است. انسان هایی که با خدا عجین اند، همیشه رو به ملکوت دارند و هیچ گاه راهی برای نفوذ شیطان باقی نمی گذارند و انسانی که سوی بالای او یعنی سر او که دیده بان وجودش هست، در خطر بیفتد، بقیه ی جاها نیز در خطر می افتد.

 برنامه ریزی برای خود

برگردیم به آیات سوره ی مبارکه ی «شرح» و این فراز که: «فإذا فرغت فانصب» چون از کاری فارغ شدی، به کار دیگری بپرداز. «و إلی ربک فارغب» و به سوی پروردگارت میل کن.

پس دانستیم که اگر ما برای اوقات فراغت خود که در حقیقت وقت انتخاب آزاد کارهایمان است، برنامه ریزی نکنیم، شیطان برای ما برنامه می ریزد. حال ما برای این همه وقت آزاد فرزندان خود چه کرده ایم؟

برنامه ریزی برای اوقات فراغت بچه ها باید هم از ناحیه ی ما و هم از طرف خودش باشد. اگر این برنامه ریزی صورت نگیرد، تفریحات ناسالم در قالب برنامه های تلویزیونی، بازی های کامپیوتری، فیلم ها و یا اعمال مخرّب دیگر برای فرزندان ما تدارک دیده می شود. باید سعی کنید از مقدار تماشای برنامه های تلویزیونی فرزندانتان کاسته شود و در عوض به مهارت افزایی آنان مانند آشپز شدن، شیرینی پز شدن، خرید کردن، گیاه پروری و... افزوده گردد. اکثر پیامبران الهی(علیهم السلام) چوپان بوده اند. این یعنی کسی می تواند مدیر خوب باشد که بتواند خوب دامپروری کند. تمامی ائمه ی ما (علیهم السلام) بدون استثنا باغدار بوده اند و این یعنی کسی که بتواند یک گیاه را رشد دهد و به تکامل برساند، می تواند انسان ها را مدیریت کند و به تکامل برساند.

 راه های پر بار کردن اوقات فراغت

در اوقات فراغت بعضی از مسایل باید حتماً گنجانده شود.

1- ورزش: از سوی رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به بعضی از ورزش ها تأکید ویژه شده است تا جایی که برگزاری مسابقات و حتی شرط گذاشتن روی آن ها حلال شمرده شده است و باید آموزش آن ها در برنامه های فرزندان ما هم گنجانده شود؛ تیراندازی، اسب دوانی، شنا و شکار از این جمله اند.

2- سفر: در قرآن و در سیره ی ائمه (علیهم السلام) تأکید ویژه ای بر روی سفر شده است؛ در روی زمین سیر کنید تا از آفرینش هستی پی به قدرت خداوند ببرید. در سفر نیز برنامه های عبرت انگیز و درس های هستی شناسانه را بگنجانید. علی(علیه السلام) در یکی از حکمت های نهج البلاغه حداقل 5 فایده را برای سفر بر می شمارند که بهتر است به آن مراجعه کنید.

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: سفر کنید تا سلامت بمانید.

3- هنرهای دستی و کارهای فنی: در سفری که به مناسبت روز میلاد حضرت زهرای مرضیه(صلوات الله علیها) به مالزی داشتم، در جشنی که برای خانواده ها به صورت اردو ترتیب داده بودند، مسابقاتی برای پدرها، مادرها و فرزندان آن ها تدارک دیده بودند. مسابقه ی پدرها آب کردن بطری های یک بار مصرف از یک سو و بردن و ریختن آن در سوی دیگر بود که سرعت و دقت را که برای یک مرد خیلی لازم است می سنجید. اما برای خانم ها وسایلی آماده کرده بودند. به هر کدام نخ و سوزن، روبان و یک حوله و بعضی وسایل دیگر دادند تا آن ها با مهارت خود با حوله ها شکل های مختلف بسازند و آن ها را تزئین کنند. این مهارت ها را باید در قالب اوقات فراغت و تفریح به فرزندان خود آموزش دهیم.

4- مطالعه: چنان که می دانید سرانه ی مطالعه در کشور ما بسیار پایین است. آموزش مطالعه در ساعات مشخص و برنامه ریزی برای آن می تواند آینده ی علمی فرزندان ما و خودمان را تأمین کند و بهبود بخشد.

5- رشد مهارت های مذهبی: مانند قرائت قرآن، دعاهای روزانه، دعاهای ویژه ی ایام مختلف مثل دعاهای هر روزه ماه رجب و... به همراه معنا و تدبر در آن، شرکت در نماز جمعه و جماعت و... که باید مرکز توجه ما باشد. داشتن یک دوره ی قرآن خانوادگی که می توان بسیار از آن نتیجه گرفت راهی است که من خود از آن در خانواده و تربیت فرزند بسیار سود برده ام.

6- شرکت در فعالیت های اجتماعی: مثل شرکت در برنامه های عمومی، کمک به مستمندان، جشن ها، اعیاد و... این امور هم جهت فکری به فرزندان می دهد و هم آن ها را با مسؤولیت های اجتماعی شان آشنا می کند.

رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)به اباذر می فرمایند: ای اباذر! انسان مفید کسی است که به ثمر برسد. برای به ثمر رسیدن و تکامل خود و فرزندانمان به بخش اوقات فراغت آن ها با رویکرد معنوی باید عمیقاً توجه کنیم. در احادیث داریم که مؤمن واقعی وقت خود را به سه بخش تقسیم می کند. کار، عبادت، تفریح و امام حسین(علیه السلام) می فرمایند: اگر تفریح نباشد آن دو تای دیگر هم فایده ای ندارد.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           

 

 

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 13


تعداد امتیازات: (0) Article Rating
تعداد مشاهده خبر: (1668)

نظرات ارسال شده

هم اکنون هیچ نظری ارسال نشده است. شما می توانید اولین نظردهنده باشد.

ارسال نظر جدید

نام

ایمیل

وب سایت

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

Escort