تاریخ ارسال خبر: 08 آذر 1400 | گروه خبری:
خانواده
زهرا بیلندی
فاطمۀ زهرا س از نظر ولایتمداری و حمایت از حضرت علی ع، در بیان نبی مکرم اسلام ص رکن اساسی خوانده شده است.
امام صادق ع از امام باقر ع از جابربنعبداللَّه انصاري نقل نمودهاند که: «شـنیدم پیـامبر خـدا ص سه روز پیش از وفاتش به علی ع میفرمودند: سلام بـر تـو اي پـدر دو ریحانهي مـن! مـن دو فرزندم حسن و حسین ع را به تو سفارش میکنم. به زودي دو رکن اساسی تو دنیـا را ترك میکنند. آنگاه خداوند جانشین و خلیفهي من است براي تو».
هنگامی که پیامبر اسلام از جهان رحلت کرد علیبنابیطالب ع فرمود: «این یکی از آن دو رکن من بود که رسول خدا ص به من خبر داد و وقتی که حضرت فاطمه زهرا س از دنیا رفت، حضرت امیر ع فرمود: این دومین رکنی بود که پیغمبر خدا ص به من خبر داد» (مجلسی، ج 43، ص173).
«رکن» در فرهنگ و لغت غالباً به معنی آن چيزي است كه به آن قوت میگیرند و تکیه میکنند و نيز پایه و ستون و یا هر امر که باعث قوه و غلبه و شوکت باشد (لغتنامهي دهخدا، ناظم الاطباء، منتهی الارب و ...).
ميدانيم كه ارکان همیشه زیرساختها را تشکیل میدهند. در تعریف رکن در عبادات گفته میشود: آنچه ترک عمدی یا سهوی آن موجب بطلان عبادت است.
این تعاریف جایگاه و موقعیت استراتژیک حضرت زهرا س را در بین ائمه ع تبیین میکند. در واقع شاید بهترین بيان برای تبیین جایگاه حضرت فاطمه س در این روایت نهفته باشد که امام عسکری ع میفرماید: «نحنُ حججُ اللَّهِ على خلقِه و جدَّتُنا فاطمة حجةُ اللَّه علينا»؛ ما حجتهای خداوند متعال بر خلق هستیم و مادرمان فاطمه س حجت خدا بر ماست (اطیبالبیان، ج۱۳، ص۲۲۵).
حضرت زهرا س مصداق بارز انسان کامل است. انسان کامل چون مظهر جمیع اسماء و صفات الهی است، شناخت و معرفی او تنها بر عهدهی خداوند و دیگر انسانهای کامل است. در منظر خداوند و بیان قرآن کریم، انسان کامل همچون سراج منیر، وظیفهي هدایت بشر به سوی «الله» را بر عهده دارد. حضرت زهرا س به دور از هر گونه تمایل فردی و با دو شیوهی اقامهی ادلّه و وصیت سیاسی، به حراست از دین و حمایت از وصی بلافصل رسول خدا ص پرداخته است و در همهی اقوال و اعمال و تقریراتش، جانب دین را لحاظ نموده و خیرخواه امت بوده است (رک. نعمتی پیرعلی، 1387، شماره 39).
امام صادق ع در تفسیر سورهی قدر، جدهی معصومهی خود را چنین معرفی نمودهاند: «اللیلةُ فاطِمة و القَدرُ الله فمَن عَرفَ فاطِمة حقَّ معرفتِها فَقَد اَدرَک لیلةَ القَدر» (فرات کوفی، ج1، ص362)؛ منظور از شب، فاطمه است و مراد از قدر، خداوند است. پس هر کس آنچنان که شایسته است فاطمه را بشناسد، شب قدر را درک نموده است.
در ادامه، وجه تسمیهی آن حضرت به نام مبارک «فاطمه» را چنین بیان فرمودهاند: «و اِنَّها سُمّیت فاطِمة لاَنَّ الخَلق فطَموا عَن مَعرِفتِها» (همان)؛ و ایشان فاطمه س نام گرفتهاند. زیرا خلق از معرفت و شناخت آن حضرت عاجزند.
عملکرد حضرت زهرا س در زنـدگی سیاسـی و دینـی هـمچـون پـدر و مـادر بزرگوارشان مبتنی بر اعتقـادي راسـخ اسـت و در ایـن راه از بـذل هـیچ سـرمایهاي دریغ نمیورزد. ایشان در مهمترین و حیاتیترین اصل اسلامی یعنی ولایت و جانشینی پیامبر ص که خداوند در قرآن از آن به تکمیل دین و اتمام نعمت تعبیر مینماید (مائده/ 3)، پیشگام بود و همانطور که در حدیث آمده رکـن امیـرالمؤمنین ع و پنـاه او بــه حساب میآمد. بهطوری که پس از شهادت ایشان، حضرت علی ع احساس غریبـی و بـیپنـاهی مینمود و راه مصالحه و بیعت در پیش گرفت (رک. طبیبی، نشریه منهاج، 1390).
بزرگترین هدف مبارزات ائمه ع در جایگاه انسان کامل، تشکیل حکومت اسلامی آن هم بر پایهی امامت امامِ بر حق است. از این رو چشمگیرترین فعالیت حضرت فاطمه س در ظرف زمانی خاص خود و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی آن روزگار، اثبات امامت امیرالمومنین ع به عنوان اصل اساسی دین اسلام است (رک. نعمتی پیرعلی، 1387، شماره 39). دفاع فاطمه س از شأن ولایت و رهبري علیبنابیطالب ع با تمـام توان و انواع شیوهها انجام گرفته است. برخی از ایـن اقـدامات عبارتنـد از: نقـل روایـت، انتقاد شدید از مردم و حاکمان، رفتن به خانهی انصار و گریه و سکوت و قهـر و وصـیت و فداکردن فرزند خویش حضرت محسن و ... .
از این رو اقدامات حضرت زهرا س در ایام حیاتشان بهترین الگو براي امروز هر مسلمان در ولایتمداري است تا بر اساس آن بتواند به تکلیف دینی خویش عمل کند (رک. رستمي، شادكام، نشریه منهاج، 1390).
زندگی حضرت فاطمهس ابعاد نامحدودی دارد. ايشان در عين حفظ حريمها در اجتماع، زباني گويا و مديريتي برتر دارد و در مبـارزه بـا غاصـبان خلافـت عملکردهـاي گوناگونی در پیش ميگيرد که بارزترين بخش مبارزهی او در خطبهی فدک متبلور است. اين زمين پشتوانهی اقتصادي مهمي براي حضرت علي ع به شمار ميرفت و از سوي ديگر غصب آن که متعلق به حضرت زهرا س بود، عملي غيرشرعي و مخالف اصول قرآني بود و همين نمونهاي عيني از عدم شايستگي خليفهی غاصب براي جانشيني پيامبر ص به شمار ميآمد (رک. طبیبی، نشریه منهاج، 1390).
آنچه در سایر بخشهاي حیات حضرت فاطمه س مشاهده میکنیم، احساسات لطیف و اندیشهی دقیق به صورت توأمان است. ایـن جمـع اضداد شایستگی عنوان «سیدة نساء العالمین» را به ایشان میبخشد. آن بـانو در سایهی حیـات عقلـی، خویشـتن را مسـئولِ نشـان دادن راه مـیدانـد و در سـایهی حیـات احساسی، خود را مسئول به راهاندازي مردم و شورآفرینی در آنان براي سرعت سیر در راه هدف میبیند (قائمی، 1373، ص150).
«ام ابیها» در کودکی چون مادر بزرگـوارشان در شداید روزگار مرهم زخمهای پدر بود ودر زمـان جنـگهـا و گرفتـاريهـا مرهمـی بـر زخمهاي جسمی و روحی همسر (امینی، 1349، ص79) به گونهاي کـه حضـرت علـی ع مـیفرمـود: «وقتی به خانه میآمدم و به زهرا س مینگریسـتم، تمـام غـم و غصـههـایم برطـرف میشد» (بحارالانوار، ج 43، ص134).
فاطمه س در بعد تربيت فرزند هم نمونه است. او پرورشدهندهی انسانهايي چون حسن و حسين ع است. حضرت به ابعاد مختلف تربيت فرزندان خود توجه ويژهاي داشت. تشويق فرزندان به انجام تکاليف الهي و عبادي، شوق بندگي و خضوع در برابر معبود را از همان کودکي در جان فرزندان تقويت نموده ونه با سخن که با خطوط چهره، عشق به رکوع و سجود را به فرزندان آموخت. رفتار هماهنگ و عادلانه و بذل محبت و توجه عادلانه به فرزندان، اصل سازندهاي است که تا اعماق وجود کودک اثر ميگذارد. زهرای اطهر س با فداکاري و محبت خاصي که نسبت به فرزندانش نشان ميداد مراقب تمام حرکات و سکنات آنها بود و به دقت رفت و برگشتهاي آنها را زير نظر داشت. از جمله مواردي که در شيوهی تربيتي حضرت زهرا س جايگاه خاصي داشت تحرک و بازي با کودکان بود که همين امر موجب نشاط و شادابي روزافزون آنها ميشد (رک. عباس بذركار، http://old.ido.ir/a.aspx?a=1387040201).
غرب امروزه الگويي از زن ارائه کرده و ميکند که در آن زن رها از قید خانواده است. او بايد بتواند جيب کمپانيهاي در هم تنيدهی تجارت سفيد را پرکند و فرزندانش نيز در پانسيونها فقط از گرسنگي نميميرند. ولی باقي نيازهای آنها و وظيفههای زن حذف شده است. پیامد نهایی این الگو نابودي خانواده و جامعه است. اما از آن جا که زن مسلمان ايراني در طول تاريخ، با فاطمه س سير کرده است و انقلاب اسلامي فرصتسازِ بروز ارزشهاي فاطمي بوده است، پس از انقلاب اسلامي خصلتهاي آن بانوي گرانقدر در شخصيت زن ايراني بروز و نمود داشته است. با نگاهی اجمالي به ابعاد زندگی حضرت زهرا س وتطبيق آن با جلوههاي رفتاري زن امروز ايران اسلامي به اين نکته دست مييابيم که پيروزي در عرصههاي مختلف سياسي، اجتماعي و فرهنگي مانند مبارزه با رژيم ستمشاهي، پيروزي در جنگ تحميلي و ...، مرهون حضور مستقيم و غير مستقيم زنان ایرانی در اين صحنههاست که در قامت شیر زنان عرصهی علم و عمل تبلور یافته است (رک. همان).
منابع
* قرآن کریم
1. اطیبالبیان، ج۱۳.
2. امینی، ابراهیم، بانوي نمونهی اسلام، قم، حوزهی علمیه، 1349.
3. رستمي، محمدحسن و شادكام، هادي، حضرت فاطمه زهرا س الگوی بصیرت در ولایتمداری، نشریه منهاج، بهار و تابستان 1390، ش12.
4. طبيبي، معصومه، بررسي سيرهی عملي حضرت زهرا س در دفاع از ولايت، نشریه منهاج، بهار و تابستان 1390، ش 12.
5. فرات کوفی، تفسیر فرات کوفی، ج 1، تهران، وزارة الثقافه و الارشاد الاسلامی، چاپ دوم، 1416.
6. قائمی، علی، در مکتب فاطمه س، تهران، انتشارات امیري، چاپ سوم، 1373.
7. مجلسی، بحارالانوار، ج 43.
8. نعمتی پیرعلی، دل آرا، سیرهی سیاسی حضرت زهرا س در مقام انسان کامل، مطالعات راهبردی زنان، 1387، ش 39.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 41