احکام نماز قضا

رحیم زاده

قرآن كريم در آیه‌ي 14 سوره‌ي طه می‌فرماید: «اقم الصلوه لذكري»؛ نماز را به یاد من به پای دارید.

مي‌دانيم كه نماز تنها در شریعت اسلام تشریع نشده بلکه در ادیان پیشین نیز به شکل‌های مختلفی وجود داشته است. قرآن مجید در آيات مختلفي، نماز را از وصایای پیامبراني چون حضرت موسی ع و عیسی ع و اسماعیل ع و لقمان و پیامبر اکرم ص دانسته است. در همين راستا امام صادق ع نيز آن را آخرین و مهم‌ترین سفارش‌های پیامبران بیان کرده‌اند و می‌فرمایند: بهترین اعمال نزد خداوند متعال نماز است که آخرین سفارشات انبیای الهی است (کافی، ج3).

اكنون با توجه به جايگاه ويژه‌ي نماز در ميان عبادات، در ادامه چند مسأله در مورد نماز قضا از جمله شک در اصل نماز قضا، شک در تعداد نماز قضا، خواندن قضای نماز به صورت احتیاطی، خواندن نماز قضا به جای نماز مستحبی، تأخیر در خواندن نمازهای قضا مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

شک در اصل نماز قضا

 سؤال: وظیفه‌ي کسی که شک دارد نمازی از او فوت شده است، چیست؟

چیزی بر او واجب نیست، هر چند احتیاط مستحب این است که قضای آن را به جاآورد.

(مراجع عظام تقلید العروة الوثقی، ج1، نماز قضا، مسأله‌ي30 و توضیح‌المسائل مراجع، ج1، م1374).

شک در تعداد نماز قضا

سؤال: کسی که می‌داند نماز قضا دارد، ولی تعداد آن را نمی‌داند، چه وظیفه‌ای دارد؟

چنانچه مقدار کمتر را بخواند و به قدر متيقن از نمازهای فوت شده اکتفا کند کافی است. ولی بهتر این است که به قدری نماز بخواندکه یقین کند تمام آن‌ها را خوانده است

(مراجع عظام تقلید العروة الوثقی، ج1، نماز قضا، م26 و توضیح‌المسائل مراجع، ج1، م1930).

خواندن قضای نماز به صورت احتیاطی

سؤال: آیا انسان می‌تواند نمازهایی را احتیاطاً قضا کند که احتمال می‌دهد نخوانده است یا احتمال اخلال در آن را می‌دهد؟

بله، احتیاط مستحب این است که قضای آن‌ها را به جاآورد (احتیاط مستحب در صورتي است كه منجر به وسوسه نشود).

(مراجع عظام تقلید العروة الوثقی، ج1، نماز قضا، م30).

قضای نماز به سبب نبود حضور قلب و توجه در نماز

سؤال: آیا انسان به دلیل نداشتن حضور قلب و توجه در نماز می‌تواند دوباره نماز را به جاآورد؟

- اعاده ندارد. (مقام معظم رهبری. موسوعه‌ی فقهی جامعة‌الزهرا، مجموع احکام3، مبحث نماز، ص103 و 104).

- اگر در نماز ظاهراً نقصانی نبوده است، اعاده نکند و با تعقیبات، آن را جبران کند (آیة‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، ج1، س233).

- اگر احتمال خلل ندهد، اعاده‌ي آن مشروع نیست (آیة‌الله سیستانی، منهاج‌الصالحین، ج1، م826).

خواندن نماز مستحبی یا نماز استیجاری با وجود نماز قضا

سؤال: آیا کسی که نماز قضا دارد می‌تواند نماز مستحبی بخواند یا نماز استیجاری قبول کند؟

بله، مانعی ندارد و جایز است. ولی مکلف نباید در خواندن نمازهای قضای خویش سهل‌انگاری کند (مراجع عظام تقلید، توضیح‌المسائل مراجع، ج1، م1373- العروة الوثقی، ج1، نماز استیجاری، س8).

خواندن نماز قضا با وجود فرا رسیدن زمان خواندن نماز یومیه

سؤال: آیا کسی که نماز قضا بر عهده دارد پس از فرا رسیدن وقت و واجب شدن خواندن نماز یومیه، می‌تواند نماز قضا بخواند؟

- می‌تواند قبل از نماز ادا، نماز قضا بخواند هر چند تعجیل در خواندن نماز قضا و تقدیم آن بر نماز حاضر مستحب است و چنانچه برای خواندن تمام نمازهای قضا وقت ندارد یا نمی‌خواهد همه را در آن روز بخواند مستحب است نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند.

(حضرت امام خمینی – آیة‌الله سیستانی، توضیح‌المسائل مراجع، ج1، م1384  و منهاج‌الصالحین، ج1، م730).

- اگر یک یا دو نماز قبل از آن (از همان روز) قضا شده باشد، احتیاط واجب این است که پیش از نماز همان روز، آن را قضا کند، مگر اینکه سبب از دست رفتن وقت فضیلت نماز حاضر شود (آیة‌الله مکارم، توضیح‌المسائل، م1200).

خواندن نماز قضا به جای نماز مستحبی

سؤال: آیا نمازهای قضایی که در شب‌های احیا (شب19، 21 و 23 ماه رمضان) به جای نماز مستحبی خوانده می‌شود، جانشین نماز مستحبی آن شب‌ها می‌شود؟

- در فرض سؤال، جانشین نماز مستحبی نمی‌شود. (مقام معظم رهبری، رهیافت احکام 15، احکام نماز قضا، ص 89).

- نماز قضا مقدم بر نماز مستحبی است و اگر آن را به جاآورید، ان شاءالله خداوند مهربان ثواب نماز مستحب شب‌های قدر را به شما عنایت خواهد کرد (آیة‌الله مکارم، رهیافت احکام شماره 15، احکام نماز قضا، ص 89).

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 42