ضیافت مجازي

*فاطمه زنداقطایی

هر روز به بهانه‏ ای میهمان اینترنت می‏شوم. این میهمانی گاهی ساعت‏ ها طول می‏ کشد. میزبان هم کم نمی ‏گذارد و هر بار سبک و نوع پذیرایی را عوض می ‏کند. از این رو اشتیاق مرا برای این ضیافت دو چندان می ‏کند.

از تماشای فیلم گرفته تا شنیدن موسیقی و دیدار تصویری با دوستان، از جدیدترین اخبار و یافته ‏های علمی تا پرداخت قبض آب و برق حتّی درس خواندن و دانشگاه رفتن و خرید کردن از بهترین فروشگاه‏ ها. بهترین آلبوم عکس‏ ها را با کمترین هزینه می‏توانی ببینی و از سیاحت به دور دنیا لذّت ببری.

گاهی از خودم می ‏پرسم دلیل این همه اشتیاق و جاذبه چیست؟ با اندکی تأمّل، پاسخ‏ های زیر را یافتم. شما هم چنین فکر می ‏کنید؟

1و2- اینترنت فضایی جهانی و فرامرزی است. این ویژگی سبب شده از سایر رسانه ‏ها ممتاز گردد. از طرفی رسانه‏ای زنده و پویاست که آخرین اطّلاعات را در سطح جهانی در اختیار فرد می ‏گذارد.

3و4- تنوّع رسانه‏ای مانند: متن، تصویر، صوت و... بر جذابیّت آن افزوده و سبب شده هیچ نظارت و فیلتری توان محدود کردن آن را نداشته باشد. وجود این عامل سبب شده مشتری محوری محض در آن ایجاد شود؛ زیرا در متون نوشتاری ارتباطی تنگاتنگ میان خواننده و نویسنده وجود دارد به طوری‏که خواننده به آسانی می‏تواند نظر خود را با شخص نویسنده در میان بگذارد. امکان نظرسنجی و ارزیابی در این فضا بسیار آسان و روزآمدتر است و این توانایی را به داده‏پردازان و عرضه‏کنندگان محصولات می‏دهد که از آخرین خواسته ‏های مشتریان و مخاطبان آگاه شوند. پس اینترنت رسانه ‏ای دوطرفه است که امکان نقش‏آفرینی را برای مخاطب خود فراهم کرده است.

5- میل جست‏وجو را فعّال می‏کند به طوری‏که می ‏توان دنبال هر موضوعی رفت، از یافتن دوستان جدید تا یافتن بهترین فروشگاه برای خرید؛ حتّی بعضی به آن زندگی دوم نیز می گویند.

6- آزادی اطّلاعات و ارتباطات نیز سبب شده هیچ محدودیت فیزیکی و جغرافیایی نداشته باشد.

7- اکتشاف و آزمایش ‏گری هرچند آن را جذاب می ‏کند و کنجکاوی را به سمت جست‏ و جوهای دیگر برمی انگیزد، گاهی نیز محیط را برای تخلیه ی هیجانات و سرپوش نهادن بر ناکامی ‏های اجتماعی فراهم می ‏کند، به گونه ‏ای که ترس از رسوایی و برملا شدن را به حدّاقل می‏رساند.

8- از مهم‏ترین و اصلی‏ترین ویژگی ‏های اینترنت ناشناس بودن، گمنامی و داشتن هویت مبهم است که به طور مثال در ایمیل ها، چت‏روم‏ ها و... مشهود است.

9- ویژگی 8 سبب شده معرفی خود به شکل دل‏خواه صورت گیرد که جذّابیت زیادی برای کاربران و اتاق ‏های چت به وجود آورده است.

10- از ویژگی‏ های دیگر نداشتن حضور فیزیکی در وب است. حتّی به نظر عدّه ‏ای به زودی هر کدام از ما می‏توانیم از محدودیت‏ هایی که بدن‏ هایمان به ما تحمیل کرده فراتر رویم.

11- دسترسی آسان و توانایی در پرداخت هزینه ‏های آن را نیز می‏ توان جزو ویژگی‏های آن دانست.

با برشمردن این ویژگی ‏ها و جمع‏ بندی آن‏ها به این نکته رسیدم که من در فضای مجازی آزادم، هر کاری را بکنم؛ به دنبال هر چیزی باشم، هر پیامی بفرستم، هر مطلبی بنویسم، کسی مرا محدود نمی‏کند، کمتر شناخته می‏شوم. امّا آیا این آزادی و ناشناسی با وجدان من سازگاری دارد؟ آیا ارزش ‏ها و آرمان‏ های مرا زیر سؤال نمی‏برد؟ به شخصیّت و هویت من لطمه نمی‏زند؟ اوقات فراغت و خلوت‏ های من چگونه با اینترنت پر می‏شود؟ چه چیزی می‏بینم یا می‏شنوم؟... خلاصه عمر خود را در این فضای مجازی چگونه می‏گذرانم؟ کاربری من تا کجا ادامه دارد؟ این میهمانی طولانی مدّت گاهی به جای آزادی میزبان موجبات ناراحتی میهمان را فراهم می‏کند!

بنابراین باید به دنبال راهی باشم که این میهمانی را کنترل کنم. راه ‏های زیر را برای خودم و شما پیشنهاد می‏کنم. شما هم اگر راهکار بهتری دارید به ضیافت خود اضافه کنید:

1-    در ورود به فضای مجازی خدا را حاضر و ناظر بر اعمال و افکار خود بدانم.

2-    با هدف از پیش تعیین شده وارد اینترنت شوم.

3-    به جای دیگران خودم بر دیدنی‏ها، شنیدنی‏ها و نوشتنی‏های اینترنت فیلتر بگذارم.

4-    زمان استفاده از اینترنت را کنترل کنم.

5-    تمام اوقات فراغت را به اینترنت اختصاص ندهم، به ورزش و کارهای دیگر نیز بپردازم.

6-    به ایجاد وبلاگ در زمینه‏ای که تبحّر و اطّلاعات دارم بپردازم.

7-    از افراد متعهّد و متخصّص برای راه‏اندازی سایت‏های فرهنگی- اجتماعی کمک بگیرم.

8-    محتوای پیام‏ها و گفت‏وگوهای خود را در چت‏روم‏ها مدیریت کنم.

9-    سایت‏ها و وبلاگ‏های مفید را شناسایی کنم تا در مواقع نیاز به آن‏ها مراجعه نمايم.

10-  با وسوسه‏گری‏های شیطان درون و بیرون در فضای مجازی مبارزه کنم و مهار خود را به دست ‏گیرم.

11-  نکات ایمنی در حفاظت از اطّلاعات شخصی را رعایت ‏کنم.

برای مطالعه‏ی بیشتر مراجعه کنید به:

1-    حسینی، سیّدعباس، نقش اینترنت در تغییر ارزش‏های دینی، فصلنامه‏ی دین و رسانه، ش4، 1390.

2-    دریفوس، هیوبرت، درباره‏ی اینترنت، ترجمه‏ی علی فارسی‏نژاد، تهران، نشر ساقی، 1389.

3-    شبیری، فاطمه، رایانه در خانه، تهران، مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری، 1387.

4-    شجاعی، محمدصادق، روانشناسی و آسیب‏شناسی اینترنت، فصلنامه‏ی روانشناسی در تعامل با دین، سال اول، ش1، 1387.

5-    منطقی، مرتضی، خانواده، فناوری‏های جدید ارتباط و رسانه، بازتاب اندیشه، ش1، پیاپی116، 1389.

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 23